☀️ Zasypało Nas Na Biało Śniegu Tyle Że Aż Strach Piosenka

Dzisiaj całą noc padało Śniegu tyle, że aż strach! Zasypało nas na biało Przysypało dom po dach! Biały las, białe pola Białe szk; cicha koleda nocy tekst; rodzinny dom damian halecki piosenka; bó się rodzi tekst; Dzisiaj całą noc padało Śniegu tyle, że aż strach! Zasypało nas na biało Przysypało dom po dach!

NASZ ŚWIAT. I miasto i wioska To jeden nasz świat! I wszędzie, dziecino, Twa siostra, twój brat! I wszędzie, dziecino, Wśród lasów, wśród pól, Jak ty czują radość, Jak ty czują ból. DZIEŃ DOBRY. Zaszumiało nasze pole Złotą pieśnią zbóż, Wschodzi, wschodzi śliczne słonko Wśród różanych zórz. Wschodzi, wschodzi złotą drogą Nad ten ciemny las, A skowronek z gniazdka leci, Piosnką budzi nas. Dobry dzień ci, wiosko miła, Drogi domku ty! I wy świeżo rozkwitnione Pod okienkiem bzy! Dobry dzień wam, dobrzy ludzie, Co idziecie w świt, Z jasną kosą na ramieniu Miedzą wpośród żyt! Dobry dzień wam, lasy ciemne, Stojące we mgle, I ty, mały skowroneczku, Co zbudziłeś mnie! już na dziś dość biegania! Niech tu nisko siądzie Hania, Julcia z lalką wyżej trochę, Na kolana wezmę Zochę, Bo Zosieńka jeszcze mała... No, i będę wam czytała. O czem chcecie? — Ja chcę bajkę Jak to kotek palił fajkę! — A ja chcę o szklanej górze, Gdzie to rosną złote róże! — A ja chcę o jędzy babie, Co ma malowane grabie! — A to ja chcę o tym smoku, Co to pękł z jednego boku! — — Ejże! Co wam przyjdzie z bajki? Czy to koty palą fajki? Na cóżby się zdały babie Jakieś malowane grabie? Czy kto widział złote róże? Czy kto był na szklanej górze? Wszak wam wiedzieć będzie miło, Co się u nas wydarzyło. Posłuchajcie... W bok Kruszwicy Żył Piast w cudnej okolicy... Miał synaczka... — Wiemy! Wiemy! — No i chcecie? — Chcemy! chcemy! SIEROTKI. W oknie stoją dwie sieroty: — Ach miesiączku ty nasz złoty, Co u niebios świecisz bramy, Czyś nie widział naszej mamy? — Oj widziałem, moja miła! Idź do dzieci mych — mówiła — Niech pracują, niech nie płaczą, To mnie w sercu swem zobaczą. CICHY wieczór już zapada, Zgaśnie zorza wnet, A pod lasem, pod olszowym, Słychać rżenie — het! Siwy konik tam się pasie, Siwy konik mój; Jest tam łączka z drobną trawką, Jest kryniczny zdrój! Siwy konik rży po łące, Rozlega się głos; Leci echo od olszyny Polem pełnem ros. A miesiączek cicho wstaje, Lipa sypie kwiat. Cudnaż, cudna noc ta letnia, Cudny jest nasz świat! ty wiosko, Dobranoc, kochana! Oj będziesz ty spała Do nowego rana. Do nowego rana, Co wzejdzie na niebie, Kiedy nowa wiosna Znów obudzi ciebie. Dobranoc, ty wiosko, Dobranoc, kochana! Oj będziesz ty spała Do nowego rana! WIATR.— Czego ty jęczysz, ty bujny wietrze I czego tak zawodzisz? Czemu nie siedzisz w chateczce swojej, Tylko po polu chodzisz? — Oj! tego jęczę, tego zawodzę, Moje ty drogie dziecię, Że nie mam chatki, rodzonej chatki I tułam się po świecie. zaświstały Wichry w srebrny róg: Leci, leci tuman biały, Aż na chaty próg. Na tej chaty próg lipowy, Co ochrania nas, Co otula nasze głowy W złej śnieżycy czas. A ja stoję u okienka, A ja patrzę wdal; Milknie, cichnie ma piosenka, Serce chwyta żal. Oj nie jedna tam sierota Na tem zimnie drży! Wiatr chuściną biedną miota, A mróz ścina łzy... O ty, chato nasza droga, Rozszerz ściany swe! Pójdź, sieroto, dziecię Boga, My utulim cię! tą głębią, za tym brodem, Tam stanęła rzeka lodem; Ani szumi, ani płynie, Tylko duma w swej głębinie: Gdzie jej wiosna, Gdzie jej zorza? Gdzie jej droga Het do morza? Oj, ty rzeko, oj, ty sina, Lody tobie nie nowina; Co rok zima więzi ciebie, Co rok wichry mkną po niebie. Aż znów przyjdzie Wiosna hoża I popłyniesz Het do morza. Nie na zawsze słonko gaśnie, Nie na zawsze ziemia zaśnie, Nie na zawsze więdnie kwiecie, Nie na zawsze mróz na świecie. Przyjdzie wiosna, Przyjdzie hoża, Pójdą rzeki Het do morza! ten chudy Janek Po ulicy chodzi, Z trzejkrólową gwiazdą Kolędników wodzi. Trzejkrólowa gwiazda Zaświeci w okienko, Kolędnicy hukną Wesołą piosenką. Kolęda, kolęda, Wesoła nowina! A pójdźcież się ogrzać Bliżej do komina! Trzejkrólowa gwiazda, A po niej zapusty; Nie bój się ty, Janku, Będziesz jeszcze tłusty. śpiewa Nad tą cichą niwą; Orzcie, wołki siwe, Prosto, a nie krzywo. Orzcie, wołki siwe, Na ten chleb razowy, Na ten chlebek żytni, Czarny, ale zdrowy. Skowroneczek śpiewa, Wiszący pod niebem; Daj nam Boże razem Przełamać się chlebem. Chlebem się przełamać, Kąskiem choć ostatnim, Dobrem się podzielić słowem I uściskiem bratnim! tym ciemnym boru Kukułeczka kuka, Z ranka do wieczoru Gniazdka sobie szuka. Kuku! Kuku! Gniazdka sobie szuka. — A ty kukułeczko, Co na drzewach siadasz, Jakie ty nowiny W lesie rozpowiadasz? Kuku! Kuku! W lesie rozpowiadasz? Leciałam ja w maju, Z ciepłego wyraju, Zagubiłam w drodze Ścieżynę do gaju! Kuku! Kuku! Ścieżynę do gaju. Zagubiłam ścieżkę Do gniazdeczka mego, Teraz latam, kukam, Ot już wiesz dlaczego. Kuku! Kuku! Ot już wiesz dlaczego. niebo, Poczerniało pole; — A gdzie lecisz, odlatujesz, Siwy mój sokole? Czy lecisz za góry, Czy za morze sine, Za tem słonkiem, za tem złotem, W weselszą gościnę? Weselszą gościnę Znajdziesz sobie wszędzie; Lecz za cichą wioską naszą Tęskno tobie będzie. Co spojrzysz za siebie, To serce zasmucisz, Aż się z nową wiosną do nas I do gniazdka wrócisz. ta modra rzeka Ogniami się pali; Wesoła drużyna Płynie po jej fali. Wesoła drużyna Chwyta kwietne wieńce, Co je zaplatały Tych panienek ręce. Na wysokim brzegu Panieneczka stała, Modremi oczkami Na wianek patrzała. Płyńże, mój wianeczku, Po tej bystrej fali, Póki się ten ogień Świętojański pali. Płyńże, mój wianeczku, Do brzegu drugiego, Pytaj się tam ludzi O braciszka mego. Mój braciszek miły Wędruje po świecie, A ja mu posyłam Te różane kwiecie. DOŻYNKI. Mamuniu! Tatuniu! Otwierajcie wrota, Niosą nam tu wieniec Ze szczerego złota! Grajże, grajku, a wesoło, Bo dziś wszyscy staniem wkoło. Plon przynieśli, plon! Przynieśli nam wieniec Z kłosów naszej ziemi, Ślicznie przewijany Wstęgami krasnemi! Grajże, grajku, a wesoło, Bo dziś wszyscy staniem wkoło. Plon przynieśli, plon! Bodaj się te ręce Z naszemi złączyły, Co ten śliczny wieniec Z złotych zbóż uwiły. Grajże, grajku, a wesoło, Bo dziś wszyscy staniem wkoło. Plon przynieśli, plon! TANIEC. Dalej raźno, dalej wkoło, Dalej wszyscy wraz! Wszak wyskoczyć i zaśpiewać Umie każdy z nas. Graj nam, skrzypku, krakowiaka, A zaś potem kujawiaka I mazura graj! Jak się dobrze zapocimy, To polskiego się puścimy, Toż to będzie raj! Dalej raźno, dalej wkoło, Dalej wszyscy wraz! Wszak wyskoczyć i zaśpiewać Umie każdy z nas. CHOINKA. Rozszumiał się, rozhoworzył Czarny bór z wieczora: Idą, idą świerki młode Do białego dwora. Idą, idą na choinki, Dla tych małych dzieci, Muszą przebyć długą drogę, Nim gwiazdka zaświeci. Idą, idą z czarnej puszczy W gościnę doroczną, Pytają się dębów starych, Jak tam sobie poczną? Zaszumiały, zahuczały Dęby przedwiekowe, I podniosły aż pod niebo Swoją hardą głowę. Zaszumiały, zahuczały, Jak królowie leśni: — Idźcie, syny, między ludzi, Wśród borowej pieśni. Jak staniecie w białym dworze, Przy lipowym progu, Zaśpiewajcie pieśń borową Na łowieckim rogu! Zaśpiewajcie pieśń borową, Jak to w leśnej głuszy Żubr poryka, jeżąc grzywy, A lis stula uszy... Jak Miś bury śpi w barłogu, Łapy ssąc na mrozy, Jak się jeleń z rogów pyszni, Jak wilk zmyka w łozy. Zaśpiewajcie jak to grają Po kniejach ogary, Jak wiewiórka orzech gryzie, Jak drży zając szary. Jak to okiść srebrną frenzlą U konarów wisi, Jaki trop borsuczy w śniegu, A jaki znów lisi... Jak się echa w puszczy niosą, Od końca do końca, Jak my, dęby, w złocie stoim Od jasnego słońca. Niechże wiedzą, niechże znają Wśród białego dworu, Że nie byle skąd wy rodem, Lecz z naszego boru! DO MAMY. — A gdzie to idziesz, dziecino droga? Gdzie to tak późno błąkasz się sama? — O, ja daleko idę do Boga, Do nieba idę, gdzie moja mama! — Ależ ty słaba jesteś sierotka, A droga twoja bardzo daleka. A nuż co złego w drodze cię spotka? Człowiek cię skrzywdzi? Zły pies zaszczeka? — O, mnie duch mamy kochanej strzeże, I nie odstąpi ode mnie kroku; Ja sobie idąc mówię pacierze, A mama idzie przy moim boku. — I nic-że tobie, dziecię, nie trzeba? Ani zabawki? Ani sukienki? — Nie, bo ja idę sobie do nieba, A w drodze śpiewam smutne piosenki. — I dawnoż idziesz? — Wstałam o świcie, Przed wschodem słońca wyszłam z mej chatki, I tak iść będę przez całe życie, Póki nie zajdę do drogiej matki! PIOSENKI MAJOWE. Przyszła do nas wiosna, Przyszła do nas hoża, Nasiała nam kwiecia Między trawy, zboża. Nasiała nam kwiecia — Jaskrów i stokroci, Aż się łączka bieli, Aż się pole złoci. Narwę ja kwiateczków, Pod krzyżyk je złożę, Szepnę zcicha: — Za tę wiosnę Dzięki Tobie, Boże! A gdzie zimno, ciemno, Gdzie kwiatki nie rosną, Daj-że, Boże, złote słonko, Niech świat kwitnie wiosną! Świeć-że nam, słoneczko, Promieńmi złotemi, Dobądź-że nam kwiatki Z naszej miłej ziemi. Deszczyku, deszczyku, Sławny ogrodniku, Rozwiń-że nam w sadach Kwiateczków bez liku. Roś-że, bujna roso, Co wieczór, co ranek, Żeby nasz ogródek Wyglądał jak wianek. I ty, ziemio droga, I ty, ziemio czarna, Wychowaj szczęśliwie Kwiatków naszych ziarna. MAIK. Na ganku, we dworze, Pełno wrzawy, krzyku... — Idą dzieci ze wsi, Idą „po Maiku”. Błyszczą się oczęta, Buzia się uśmiecha, Furczy ponad głową, Maikowa wiecha. Maikowa wiecha Wstążkami szeleści, A na niej kwiatuszków Co się tylko zmieści. Marysia ją niesie Z Jaśkiem od kowala, Poznały ich dzieci, Klaszczą w ręce zdala: — Jaki śliczny gorset Złotkiem wyszywany. — Jakie ma wyłogi Jasiek u sukmany. — Jakie u Marysi Korale różowe. — Jaką to magierkę Wdział Jasiek na głowę. — Mamusiu złocista. — Tatuńciu kochany. — I ja chcę gorsetu. — I ja chcę sukmany. — I ja chcę magierki, Co z niej piórko świeci. — My tak samo chcemy, Jak te wiejskie dzieci. My tak samo chcemy, Z wesołym okrzykiem, Wszyscy razem, kupą, Cieszyć się maikiem. Z ŁĄKI DO DOMU. Na świeżej łące Nad rzeczką tuż, Sianko pachnące Zgrabione już. Ptaszęta nad niem Migają w lot; Nie przyjdzie tutaj Zły, bury kot. Cicho w powietrzu Piosenka brzmi, — Ptaszku! co śpiewasz? O, powiedz mi! — — Śpiewam o gniazdku, Gdzie drobiazg mój, I o tej trzcinie, Gdzie modry zdrój. — Dziatki, dziateczki Idą przez błoń, Gdzie świeże sianko, Gdzie kwiatków woń. Z siostrzyczką drepce Staś, mały zuch, Oj, zje on w domu Chleba za dwóch! Mała Kasieńka Za nimi wprost Wózek swój ciągnie Aż dudni most. Chusteczka z głowy Opadła jej, Niesie kwiateczki Dla mamy swej. A tam w oddali Nikną wśród wzgórz Dzieci sąsiada, Co przeszły już. I zmrok się mroczy I schodzi sen... Jakże uroczy Był dzionek ten! CO ROBIĄ PTASZKI. Od wschodu, od rzeczki, Wietrzyk tuman niesie, Zbudziły się ptaszki Na gałązce w lesie. Zbudziły się ptaszki Na ten dzionek złoty, Dalej, dalej, śpiochy, Do swojej roboty! Ty jeden polecisz, Gdzie te kwiaty białe, Będziesz razem z niemi Śpiewał Bogu chwałę. Ty drugi polecisz Pod tę niską strzechę, Będziesz ludziom w pracy Śpiewał na pociechę. Ty trzeci polecisz Na łąkę, na rosę, Będziesz uczył piosnek Te pastuszki bose. DLA KOGO KWIATY. — Cóż to tam za chłopczyk taki Zrywa w zbożu śliczne maki? Ach, to Staś, braciszek Zosi, Na wianki jej kwiaty znosi! Ej, Zosieńko, moja miła, Na co ci to wszystko kwiecie, Kiedyś wianek już uwiła? Dosyć masz jednego przecie! — O, niechaj się pan nie boi, Ten wianuszek nie stracony! Tam na drodze krzyżyk stoi, Czarny krzyżyk pochylony. Dokoła go ocieniły Cztery brzózki i topola, A na krzyżu Jezus miły Strzeże wioski, strzeże pola. Ledwo zorza wstanie zrana, Krzyż w promieniach wioskę budzi, Bo Pan Jezus, proszę pana, Bardzo kocha biednych ludzi. A gdy słonko już się zniża, Gdy ptaszęta w gniazdach posną, Widać jeszcze z tego krzyża Jego ciemną twarz litosną. W Jego straży i opiece Śpią te łany, śpią te chaty, I ta modra woda w rzece, I te lasy, i te kwiaty. On i dzieci małe kocha, I strzeże je ode złego... Widzi pan, ten wianek Zocha Dla Jezusa zwija tego! PAN FRANCISZEK. Nic milszego, powiem szczerze, Jak widok pana Franciszka, Kiedy się do książki bierze, Aby uczyć z niej braciszka. Pan Franciszek — to nie Franio! Franio... także mi osoba! Co to musi chodzić z nianią, Tam, gdzie niani się podoba! Pan Franciszek rok dziewiąty Zaczął jakoś w same żniwa; W szkole, w ławce siedzi piąty, I powagi tam zażywa. Pan Franciszek nie tak dawno Był ot sobie! to ni owo! Nawet powiem rzecz zabawną, Nie dorastał stołu głową! Aż w tym roku — co za zmiana! Nie uwierzyłby nikt zgoła, Wyrósł raptem aż na pana, I jest wyższy, gdzie! od stoła! Zaraz nabrał innej miny: Ręce czyste, kurtek nie drze, A przygładza tak czupryny, Jak profesor na katedrze. II. Dawniej... różnie to tam było: Ojciec go woła do gości, A tu ciągnij z kąta siłą, Myj, przebieraj jegomości!... A przy stole! Mój Ty Boże! Toć i wspomnieć dziś niemiło, Sam Antoni tylko może Opowiedzieć, jak to było. Teraz kiedy szastnie nogą, W prawo, w lewo się ukłoni, To napatrzeć się nie mogą Stara niania i Antoni. A czy wiecie, skąd te zmiany, Skąd tak grzeczny pan Franciszek? Oto podrósł Jaś kochany, Jaś najmilszy, Jaś braciszek. Dla braciszka to przykładu Tak się panicz ślicznie sprawia, Taki czysty do obiadu, Tak przystojnie się zabawia. Dla nauki to braciszka Tak do książki rad się bierze. — Ja szanuję — powiem szczerze, Za ten takt pana Franciszka! STEFEK BURCZYMUCHA. O większego trudno zucha, Jak był Stefek Burczymucha... — Ja nikogo się nie boję! Choćby niedźwiedź... to dostoję! Wilki?.. Ja ich całą zgraję Pozabijam i pokraję! Te hijeny, te lamparty, To są dla mnie czyste żarty! A pantery i tygrysy Na sztyk wezmę u swej spisy! Lew!... Cóż lew jest? — kociak duży! Naczytałem się podróży! I znam tego jegomości, Co zły tylko kiedy pości. Szakal, wilk?... Straszna nowina! To jest tylko większa psina!... (Brysia mijam zaś zdaleka, Bo nie lubię, gdy kto szczeka!) Komu zechcę, to dam radę! Zaraz na ocean jadę, I nie będę Stefkiem chyba, Jak nie chwycę wieloryba! — I tak przez dzień boży cały Zuch nasz trąbi swe pochwały. Aż raz usnął gdzieś na sianie... Wtem się budzi niespodzianie, Patrzy, a tu jakieś zwierzę Do śniadania mu się bierze. Jak nie zerwie się na nogi, Jak nie wrzaśnie z wielkiej trwogi — Pędzi, jakby chart ze smyczy... — Tygrys, tato! tygrys! — krzyczy. — Tygrys?... ojciec się zapyta. — Ach, lew może!... miał kopyta Straszne! Trzy czy cztery nogi, Paszczę taką! Przytem rogi... — Gdzież to było? — Tam na sianie, Właśnie porwał mi śniadanie... Idzie ojciec, służba cała, Patrzą... a tu myszka mała, Polna myszka siedzi sobie I ząbkami serek skrobie!... DIDKO. Była sobie Julcia mała, Co się ciągłe przeglądała. Ot, tak się jej uroiło, Że jest sobie bardzo miłą. Od lusterka do lusterka Biega, patrzy, oczkiem zerka, A jeżeli gdzie przysiadła, To na pewno wprost zwierciadła. Nieraz stara Tomaszowa Grozi Julce: „A pfe, brzydko! Panna nie wie, że się chowa Za każdziutkiem lustrem Didko, Co to ma słomiane nogi, A na głowie kozie rogi? Jeszcze, nie daj Boże, kiedy Dopyta się panna biedy!” — Ale Julcia ani pyta: — Co tam baje Tomaszowa! Niema Didka, wiem i kwita. Za lustrem się pająk chowa, Jak nie zmiotą pajęczyny... Didko?... Także! Czyste drwiny! Tomaszowa głową kiwa: — No, niech panna nie wyzywa, Bo jak kiedy co zobaczy, To zaśpiewa mi inaczej! Aż raz tata banię sprawił I w ogrodzie ją postawił. Szklana bania figle stroi: Jedno skraca, drugie dwoi, Tamto wydmie, to wypaczy, Słowem, wszystko w niej inaczej. Jaki taki tam przystanie, Jaki taki spojrzy w banię, Ramionami z śmiechem wzruszy; Bo też co to tam za uszy, Co za nosy, co za zęby, A nad wszystko — jakie gęby! Ale nasza Julcia mała Wcale o tem nie wiedziała. Wnet jej błyska myśl szczęśliwa: Lustro szklane, bania szklana, Więc zobaczy się jak żywa, Jak laleczka malowana! Biegnie, patrzy... Kto to taki? Nos ogromny, do tabaki; Uszy sterczą jak u sowy, Oczy ledwo widać z głowy, A od ucha aż do ucha Gęba brzydka, jak ropucha.. Patrzy, patrzy... aż nad głową Sterczy coś... ni to, ni owo... Może gałąź jakaś właśnie... Rusza się, jak kozie rogi... „Didko! Didko!” — Julcia wrzaśnie I puszcza się pędem w nogi. Próżno stara Tomaszowa Tuli Julcię i tłumaczy... Julcia zaraz oczki chowa, Kiedy lustro gdzie zobaczy. Lustro dobre jest w potrzebie: Czas w niem tracić jest rzecz brzydka. Kto się zbyt wpatruje w siebie, Prędzej, później ujrzy — Didka! NAD RZEKĄ. Z kamyka na kamyk, aż nad samą rzeczkę, A gdzież to, panienko, pchasz swoją łódeczkę? Czy na bystrą falę, na modrą głębinę, Czyli między trawy i zieloną trzcinę? A na tej głębinie tam się rybka pluska, Tylko jej pod słonko świeci srebrna łuska... A między tą trzciną złoty kaczor pływa, Tylko się kaczuszkom u brzegu odzywa... A na tej głębinie słonko się przejrzało, Złotemi iskrami rzeczkę zasypało. A u tego brzegu trzcina szepce, gada, Prześliczne powieści dzieciom opowiada. Szumi wiater, szumi, żagielek wydyma, Braciszek się boi, za sukienkę trzyma. Nie bój się, braciszku, nie pójdę ja w wodę. Bo tam wodny dziadek ma zieloną brodę. Ma zieloną brodę, ma zielone oczy, Małe dzieci chwyta, jak je tylko zoczy. A te małe dzieci mają kłopot wielki, Muszą mu nawlekać perłami muszelki. Muszą mu nawlekać czerwone korale, A on jeszcze bije, jeść nie daje wcale. Nad tą modrą rzeczką, strzeż się, panieneczko, Bo cię porwie dziadek z tą twoją łódeczką. O, widać, już widać tę zieloną brodę, Strzeżcie się, dziateczki, nie chodźcie nad wodę! PIOSENKA DZIECI. STAŚ. Chciałbym ja mieć dwa skrzydełka Z polotnemi pióry, Chciałbym bujać, jak skowronek, Do słonka! Do góry! ZOSIA. Chciałabym ja śpiewać cudnie, Jak słowiczek w lesie, Gdy srebrzystym się głosikiem Po rosie zaniesie. STAŚ. Chciałbym bujać, jak skowronek, Do samego nieba, A zaś wrócić na te pola, Co nam dają chleba. ZOSIA. Jak słowiczek, gdy się głoskiem Srebrzystym rozdzwoni, Chciałabym tak śpiewać cudnie, Na łące, na błoni. STAŚ. A na polach mroczne chaty, W chatach biedne dzieci, Przyniósłbym im trochę słonka, Co tam w górze świeci. ZOSIA. A jakby im smutno było, Na sercu żałośnie, Śpiewałabym taką piosnkę, Co z niej radość rośnie! BOŻY DZWONEK. Znam ja dzwoneczek, co w ranny czas Rozbrzmiewa głoskiem w pole i w las: — Ludzie i ptacy, Wstańcie do pracy, Świt woła was! — Znam ja dzwoneczek wieczornych zórz, Co wiosce dzwoni i wszerz i wzdłuż: — Dość trudu, pracy, Ludzie i ptacy Spocznijcie już! — I wyżej, wyżej, w błękitną toń Głos srebrny płynie nad naszą błoń: Miedzą zroszoną Kmieć idzie z broną I wznosi skroń. Ej ty ptaszyno, znam ja cię, znam! Wysoko latasz u słońca bram, Tyś skowroneczek, Boży dzwoneczek, Co dzwoni nam! GOSPOSIA. Ach, Stasieńku mój złoty, Co też ja mam roboty! Czy uwierzysz, kochanie, Że mi czasu nie stanie? Ledwie oczy otworzę, Słucham — świergot na dworze, A na okno mi spada Głodnych wróbli gromada. Ani, ani się ruszyć: Zaraz bułkę im kruszyć, Zaraz godzić ich swary. Taki naród ten szary! Wyjdę, wyjrzę — przed domem Stoi z gardłem łakomem Żóraw, ślepy nieboże, Już nic widzieć nie może. Żóruś, Żóruś, biedaku! — Masz tu grochu w przetaku, Masz tu wody miseczkę, Podjedz sobie troszeczkę! Żóraw głos mój rozumie, I dziękuje, jak umie: — Krruu!... Krruu!... krzyczy, co znaczy: — Niech mi panna przebaczy! Ledwie odszedł, w te pędy Leci kokosz z swej grzędy, I prowadzi kurczęta, Gdacząc, jakby najęta. Kokosz lśniąca i czarna, Wiem ja dobrze, chce ziarna, A dla dzieci chce prosa, Oczkiem strzela zukosa... Ha! Niełatwo to będzie: Trza do Pawła w orędzie, Kiedy poślad odmierza Dla szafarki z śpichlerza... Mój Pawełku! Mój stary! Dajże prosa z pół miary, To nasypię dla kurki, Co ma żółte pazurki!... Stary Paweł marudzi: — Ej, panienka bo nudzi! I nie warta ta czarna, Co już zjadła nam ziarna! Niby gderze i stęka: — Ej, jak nudzi panienka! — Niby siwy wąs szczypie, Ale prosa nasypie! Zbędę jednej hołoty, A tu insze kłopoty! Jabłka lecą z jabłoni: Hej! kto pierwszy dogoni? Biorę fartuch Małgosi, Co od święta go nosi, Raz! dwa! I już fartuszek Pełen ślicznych jabłuszek... Myślisz, że je zjem może? Ale, gdzież tam! broń Boże! Do jednego je kładę W skrzynię, albo w szufladę. A dopieroż w śpiżarni! To rozpostrzyj, to zgarnij, Licz słoiki na półce, Dogódź każdej gomółce. Przebierz groszek łuskany, Odpędź muszki z śmietany, Miej o wszystkiem staranie, To nie żarty, mój panie! Myszka! Tuś mi, psotnico, Wczoraj w mleko z donicą, A dziś wpadłaś w pułapkę? Na słoninkę masz chrapkę? Ale ci się nie uda! Zatrzasnęła się buda... Trzeba wołać Franciszka: — Myszka! W łapce jest myszka! Lecę, biegnę, uciekam... Ani chwilki nie zwlekam. Ach, Stasieńku mój złoty, Co też ja mam roboty! WESOŁY JANEK. Czemu sobie nie mam śpiewać, Kiedy w sercu tak wesoło? Co się chmurzyć, czego ziewać, Gdy tak cudny świat wokoło: Hejże ha! piosnko ma! Ranny wietrzyk tobie gra! Pluszcze rybka w modrej wodzie, Bo sloneczko[1] jasne czuje, Ptaszek cieszy się pogodzie, A ja sobie wyśpiewuję: Hejże ha! piosnko ma! Modra rzeczka tobie gra! Leci z ula złota pszczoła Na kwieciste łąk kobierce; A mnie cieszy myśl wesoła, Co jak miód się sączy w serce: Hejże ha! piosnko ma! Złota pszczółka tobie gra! Dosyć czasu, by się smucić, Gdy już będę stary, siwy; Czemu teraz nie mam nucić, Gdym wesoły, gdym szczęśliwy: Hejże ha! piosnko ma! Sama wiosna tobie gra! MUCHY SAMOCHWAŁY. U chomika w gospodzie Siedzą muchy przy miodzie. Siedzą, piją koleją, I z pająków się śmieją. Podparły się łapkami Nad pełnemi kuflami. Zagiął chomik żupana, Miód dolewa do dzbana. — Żebyś, kumo, wiedziała, Com już sieci narwała, Com z pająków nadrwiła, Tobyś ledwo wierzyła! — Moja kumo jedyna! Czy mi pająk nowina? Śmiech doprawdy mnie bierze... Pająk!... Także mi zwierzę! — Żebyś, kumo, wiedziała, Trzem pająkom bez mała, Jak się dobrze zasadzę, Trzem pająkom poradzę!... — Moja kumo kochana! (Chomik! dolej do dzbana!) Moja kumo jedyna, Czy mi pająk nowina? Prawi jedna, to druga, A tu z kąta coś mruga... Prawi czwarta i piąta, A coś czai się z kąta. Pająk ci to, niecnota, Nić — tak długą — namota! Zdusił muchy przy miodzie, W chomikowej gospodzie. W SZKOLE. CHŁOPCZYK. Ej ty szkoło, nudna szkoło! Wcale w tobie niewesoło. Tu rozmyślasz o zabawce, A tu siedź kamieniem w ławce I patrz w książkę z drobnym drukiem. GŁOS. Ale brzydko być nieukiem! CHŁOPCZYK. Rozwinęły się już drzewa, Lada wróbel sobie śpiewa, Lada motyl sobie leci, Gdzie mu kwiatek się zakwieci, A ty w szkole... w zimie, w lecie! GŁOS. Ale głupim źle na świecie! CHŁOPCZYK. Ławka twarda, niegodziwa... Czasem aż mnie coś podrywa, Żeby chociaż kilka chwilek Jak ptak bujać, jak motylek, Żeby wybiec w łąkę... w pole... GŁOS. Próżniak, kto się nudzi w szkole! NA FUJARCE. A paścież mi się owieczki W tej bujnej trawce. Niechaj-że ja sobie pogram Na tej ligawce: Oj da dana! Oj da dana! Na tej ligawce. A tam w polu porykują Dwie krówki nasze, Dziwują się graniu memu, Choć mają paszę. Oj da dana! Oj da dana! Choć mają paszę. Dziękuję ci, mój braciszku, Mój ty jedyny, Żeś wykręcił fujareczkę Dla mnie z wierzbiny. Oj da dana! Oj da dana! Dla mnie z wierzbiny! Dziękuję ci, śliczna wiosno, Zielony maju, Za to jasne, modre niebo, Za kwiaty w gaju, Oj da dana! Oj da dana! Za kwiaty w gaju! Dziękuję ci, wierzbo nasza, Wierzbo pochyła, Żeś mi moją fujareczkę Grać wyuczyła. Oj da dana! Oj da dana! Grać wyuczyła! CO GOŁĄBKI WIDZĄ. Na naszem podwórku Pełno krzyku, wrzasku, Trzepocą się gołąbeczki Na tym złotym piasku. Trzepocą się gołąbeczki, Nim w słonko ulecą, I w powietrzu cichem, modrem, Jak srebrne zaświecą. — A wy, miłe gołąbeczki, Gdzieżeście latały? Powiedzcież nam, jak wygląda Ten boży świat cały? — Świat to, dzieci, jest ogromny, Wielkie lądy, morza, A nad niemi błękitnieją Niebieskie przestworza. Na niebiosach słonko stoi Wysoko, wysoko, Opatruje ziemię całą Jego złote oko. A pod słonkiem klęczą góry, Karpatowe szczyty I podnoszą skalne głowy W przejasne błękity. A z gór lecą jasne zdroje, W oną Wisłę cieką, Co to idzie aż do morza, Daleko, daleko... A nad Wisłą leżą pola, Chwieją złote kłosy, Na nizinach łąki pachną, Wysrebrzone w rosy. A po skrajach, het, daleko, Szumią ciemne bory, Szemrzą gaje i dąbrowy W te letnie wieczory... Tu, tam, sterczy gród zamkowy I kościelne wieże, Wioski do nich tulą głowy, Czarny krzyż ich strzeże... A po wioskach lud w sukmanie Kraje pługiem role, A skowronek przyśpiewuje Lecący nad pole. — — Ach, jak ślicznie! Ach, jak cudnie! Gołąbeczku miły! A czy widać dom nasz stary, I ten płot pochyły? A czy widać, jak przed progiem Mama dzieci pieści? Jak nam dziaduś opowiada Prześliczne powieści? A czy widać, jak się Burek Na słońcu wygrzewa? Jak słowiczek szary w krzaku Cudną piosnkę śpiewa? A czy widać, jak do ula Leci pszczółka złota? Jak we wrota nasze wchodzi Uboga sierota? — Widać, dzieci ukochane, Widać, jak na dłoni... Uśmiecha się do was słonko Złote blaski roni. Uśmiecha się do was słonko Promieńmi złotemi, Błogosławi naszym progom I tej całej ziemi! JASKÓŁKA. Jaskółeczka do nas wraca Z oddalonej drogi. Śpiewem wita wioskę miłą, Miłej chaty progi. Przez trzy morza, przez trzy góry Światem przeleciała, Przecież drogie gniazdko swoje Odrazu poznała. Jakże poznać go nie miała, Nie trafić do niego, Kiedy je tu serca nasze Całą zimę strzegą? Jakże poznać go nie miała, Nie śpieszyć z powrotem, Kiedy je tu słonko nasze Malowało złotem? Słonko złotem malowało, A jutrzenka różą, A te snopy strzechy naszej Chroniły przed burzą... Jaskółeczko, drogie ptaszę, Bądź nam powitana! Budź-że ze snu wioskę naszą Piosenką od rana. A ty kotku, ty psotniku, Nie czyń-że jej szkody, Niech swobodna z pieśnią buja Nad pola, nad wody! Jaskółeczka do nas leci Z wesołą nowiną, Już niedługo śliczne kwiaty Z pąków się rozwiną. Już niedługo brzoza biała Gałązki rozchwieje, A ten czarny, pusty ugor Zbożem zarunieje. Jaskółeczka w niebo leci Wysoko, daleko, Wie zawczasu, kiedy rzeki Do morza pocieką. Wie zawczasu, kiedy strumyk Brzegi swe zakwieci, Wypatruje złotą zorzę, Czy w okienko świeci. Jaskółeczka promień słońca Na skrzydełku nosi, O tę rosę, o tę jasną, Srebrnej chmurki prosi. Srebrna chmurko, złota chmurko, Rozpłyń-że się w rosę, Posyp dziatkom perły swoje Pod te nóżki bose. Posyp-że im perły swoje Na te jasne głowy, Niechaj rosną, jako kwiaty Wśród naszej dąbrowy! NIEZABUDKA. Mam ja ogródeczek Śliczny, choć malutki, W moim ogródeczku Rosną niezabudki. Niezabudki rosną, Co je mama siała, Żebym na jej słowa Zawsze pamiętała. Kiedy rankiem wyjdę Do mego ogródka, — Dzień dobry, Zosieńko, Mówi niezabudka. — Dzień dobry, Zosieńko, Dzień dobry, dziecino! Niech ci wszystkie chwile Pożytecznie płyną. Gdy wezmę książeczkę, Albo też robótkę, Zaraz sobie wspomnę Moją niezabudkę. Moją niezabudkę, Co mi tak mówiła: — Nie trać darmo czasu, Moja Zosiu miła. Gdy się z Julcią gniewam, Choćby też na krótko, Nie śmiem się przywitać Z małą niezabudką. Mała niezabudka To mi tak mówiła: — Żyj z siostrzyczką w zgodzie, Moja Zosiu miła. Lecz gdy dzionek przejdzie Grzecznie i cichutko, To mówię: dobranoc, Mała niezabudko! Mała niezabudko, Coś mi tak mówiła: — Kto dobry, śpi błogo, Moja Zosiu miła! ŚWIERSZCZYK. Wicher wieje, deszcz zacina, Jesień, jesień już. Świerka świerszczyk z za komina, Naszej chatki stróż. Świerka świerszczyk co wieczora I nagania nas: — Spać już, dzieci, spać już pora, Wielki na was czas! — Mój świerszczyku, bądź-że cicho, Nie dokuczaj nam. To uparte jakieś licho, Śpijże sobie sam! A my komin obsiądziemy Dokolutka wnet, Słuchać będziem tego dziadka, Co był w świecie — het! Siwy dziadek wiąże sieci, Prawi nam aż strach! A tu wicher wskroś zamieci Bije o nasz dach! Dziadek dziwy przypomina, Prędko płynie czas; Próżno świerszczyk z za komina Do snu woła nas! Z LASU. Poszły dzieci na jagody, Dla mamy, dla taty, Rozesłał im las pod nogi Królewskie makaty. Rozesłał im las pod nogi Same aksamity, Mchu kobierzec różnowzory, Kwiateczkami szyty. A w tym lesie szumy grają I dziwne muzyki, Echa echom podawają Wołania i krzyki. A w tym lesie głos się niesie, Brzmią wesołe pieśni, Cudnie dziatkom przynucają Śpiewaczkowie leśni. A w tym lesie dęby stare Trzęsą siwą brodą, Długie tajne rozhowory Między sobą wiodą. Stare dęby, ojce stare Dawne wieści prawią, Tych dziateczek jasne głowy Szumem błogosławią. A dziateczki chylą czoła, Zasłuchane w szumie, Które w sobie ma anioła To tę wieść zrozumie. Oj ty lesie, miły lesie, Bądź nam pozdrowiony! Już żegnamy pieśni twoje I twój dom zielony. A CO WAM ŚPIEWAĆ. A co wam śpiewać, laleczki? Bo umiem różne piosneczki: Takie piosneczki i pieśni, O jakich lalkom się nie śni! Umiem piosenki z nad łąki, Tak jak je nucą skowronki, Kiedy piórkami szaremi Pod niebo lecą od ziemi, Nad ziemią lecą i dzwonią, Nad polem naszem, nad błonią. Umiem piosenkę jaskółki, Gdy lata koło rzeczułki, I wdzięcznym głoskiem coś nuci, Czy się weseli, czy smuci, Albo na gniazdko gdy leci, I śpiewa do snu dla dzieci. Umiem piosenkę żniwiarzy, Gdy pot im ścieka po twarzy, A oni, brzęcząc w swe kosy, Tną żyto srebrne od rosy, I głos roznoszą daleki, Aż echo wtórzy od rzeki. A chcecie piosnek wieczoru, Gdy idą owce z ugoru, I krówka z rżyska łaciata... Gdy trzaska stary Jan z bata. A ponad wszystkiem fujarka Dźwięczy małego owczarka? O! u nas piosnek bez liku! Tyle, co kropel w strumyku, Tyle, co liści na drzewie, A skąd się biorą, nikt nie wie. Tak już w powietrzu ot płyną, Nad naszą wioską jedyną. Więc co wam śpiewać, laleczki? Bo umiem różne piosneczki — Takie piosneczki i pieśni, O jakich lalkom się nie śni! DZIADEK PRZYJDZIE. Dziadek dzisiaj przyjdzie, W wielkiem krześle siędzie, Śliczne mi powieści Opowiadać będzie. Pal mi się, ogieńku! Pal mi się wesoło! Wy, złote iskierki, sypcie mi się wkoło! Dziadek dużo widział, Dużo ziemi schodził; Już sam nie pamięta, Kiedy się urodził. Pal mi się, ogieńku! Pal mi się wesoło! Wy, złote iskierki, sypcie mi się wkoło! Jak nam dziadek zacznie Prawić różne dziwy, To świat dawny staje Przede mną jak żywy. Pal mi się, ogieńku! Pal mi się wesoło! Wy, złote iskierki, polatujcie wkoło! I dawne zagrody, I ludzie i pieśnie... Do rana samego Marzą mi się we śnie! Pal mi się, ogieńku! Pal mi się wesoło! Wy, złote iskierki, polatujcie wkoło! NASZ DOMEK KOCHANY. O jakże jak kocham Ten nasz domek drogi, Te bieluchne ściany, Te lipowe progi! O jakże ja kocham I ten dach pochyły, Co się na nim wiosną Bociany gnieździły! Ten nasz domek stary Nie od dzisiaj stoi, A przecież się burzy Ni wichrów nie boi! Ten nasz domek stary Słyszałem od taty, Dziad naszego dziada Budował przed laty. Dębowe przyciosy, Modrzewiowe ściany, A dach rozłożysty Słomą poszywany. Świeci nasza strzecha Jakby szczerem złotem, A dokoła sady Obwiedzione płotem. Jeszcześ nie zajechał Do naszego płota, A już się przed tobą Otwierają wrota. Jeszcześ nie przestąpił Lipowego proga, Już cię sam gospodarz Wita w imię Boga. A witaj-że, gościu, Witaj, pożądany! Kłaniają się tobie Te bieluchne ściany! Kłaniają się tobie Te ławy i stoły, I ten wielki komin I ogień wesoły. Na prawo świetlica, Na lewo komnatka, Tam brząka w kluczyki Nasza droga matka. W wesołej świetlicy Goście bawią radzi, A w białej komnatce Matka nas gromadzi. Tam nasze wesele, Tam słodkie przysmaki... Lecim do komnatki Jak do gniazda ptaki! W świetlicy na ścianie Wisi obraz włoski: W czarnej długiej szacie, Jan to Kochanowski. W czarną długą szatę Z żalu się odziewał, Gdy o swej Urszulce Pieśni cudne śpiewał. I dalej znów wisi Ten to król Jan Trzeci, Co ma srogie wąsy I na Turka leci. A dalej Kordecki Pomiędzy oknami, Co to lubił jadać Kaszę ze Szwedami. Przed kominem ława, Ojciec na niej siada: Cudne nam historje Zimą opowiada. A latem to kwiecie Aż się w okna ciśnie... Białe bzy, jaśminy I rozkwitłe wiśnie. Pełno tu zapachu, Pełno słodkiej ciszy, Lekko, błogo tutaj Serce moje dyszy. Za białą świetlicą Są izby czeladne; Oj, nieraz ze śmiechem I z krzykiem tam wpadnę. I Brysia za uszy, I jazda dokoła! A stara Pawłowa Wciąż woła, a woła! A niechaj tam sobie! Pogłaszczę babinę, A ona też zaraz: „Oj dziecko, jedyne!” Bo w starym się domu Obyczaj ten chowa, Że kocha paniątka Ta czeladź domowa. I chucha, i chucha, Jak gdyby na swoje... „A miłe! A słodkie! Tysiączkiż wy moje!” O, jak cię nie kochać, Ty domku nasz drogi! Wy ściany bielone, Lipowe wy progi! NA CO DZWONKI DZWONIĄ. Zgadywały Jania z Bronią, Na co leśne dzwonki dzwonią, Gdy najrańszy promień zorzy Pierś liljową im otworzy? Czy na pacierz, do kościoła, Gdzie się polne modlą zioła? Czy do szkoły, do nauki, Budzą ze snu leśne żuki? Czy na strugę — niechaj bieży, Czy na wiatrek, by wiał świeży, Czy na pszczółki, by w zawody Brały z kwiecia słodkie miody? Czyli na zajączki może, Niech chowają się we zboże? — Różnie, różnie zgadywały... Wtem tak rzecze dzwonek mały: — My, dzwoneczki, dzwonim na to, Żeby w każdą wiosnę, lato, Serca dziatek, co w nich siły, Coraz żywiej, żywiej biły! Żeby biły dla tych pszczółek, Dla strumieni, kwiatów, ziółek, Dla zbóż z kłosy złocistemi, Dla tej całej matki ziemi! O LODNIKU. Był raz Lodnik stary, Co w piersiach od młodu, Niewiedzieć dlaczego Nosił serce — z lodu. Choć wiosna przygrzewa, Choć kwiecą się maje, — Lodnikowi zimno, Serce mu nie taje. Choć w zbożach brzmią kosy, Choć dźwięczy piosenka, — Lodnikowi zimno, Aż zebami[2] szczeka[3]! Choć świeci słoneczko Z błękitnego nieba, — Lodnikowi zimno, Kożucha mu trzeba! Hej! dam ci ja radę, Ty, Lodniku stary! Idź ty nad Wisełkę, Gdy płyną galary. Idź ty nad Wisełkę, Gdy się zorza pali, Zanuć z flisakami Ku tej modrej fali. Przylgnij szczerze piersią Do tych traw kobierca, Zobaczysz, że zbędziesz Lodowego serca. PRZY MROWISKU. Co to się tak rusza nisko? — To, dziateczki, jest mrowisko. Czyście nigdy nie widziały, Jak ten naród żyje mały? O, to światek jest ciekawy! Ma on swoje ważne sprawy, A choć drobny, tak się trudzi, Że zawstydza dużych ludzi. Miastem mrówek jest mrowisko. Budują je przy pniu blisko, By gałęzi dach zielony W deszcz przydawał im ochrony. Wnet tam domy i ulice Wznoszą pilne robotnice, Wnet budują mosty, wały, — Taki zmyślny ludek mały. Co igliwia tam naniosą, Co żywicy z ranną rosą, Co wszelakiej tam zdobyczy, Tego, dziatki, nikt nie zliczy! Mały, duży się przykłada... Każdy ma — gdy ma gromada, Zyska gniazdo? — Każdy zyska — Takie prawo jest mrowiska. Gdy już miasto się podniesie, Biją drogi skroś po lesie... Jedne suchą, ciepłą porą Na zapasy żywność biorą. Inne — słomkę drobnej miary Ciągną cości we trzy pary, Czasem — w sto — dźwigają z gąszcza Muchę, osę, lub chrabąszcza. — I poradzą? — — A poradzą! Bo i bąkom się nie dadzą. Jedna — nicby nie zrobiła, Lecz mrowisko — to jest siła! Widzicie tam tego bąka, Jak w ostrogi złote brząka, Jak to huczy, w bęben bije! Jaką to ma grubą szyję! Patrzcie! Mrówki całą rzeszą Na obronę miasta śpieszą... Wszystkie rzędem w jedną stronę Rożki mają nastawione. Wszystkie zwartym idą szykiem, Za swym wodzem naczelnikiem, Wszystkie w jedno, co sił, mierzą; — Zmiataj, bąku, nim uderzą! LIST MOTYLKA. Drogie dzieci! — Właśnie krawiec Nową przyniósł mi kapotę. Atłas przedni, haftowany W kółka modre, w kółka złote. Na to płaszczyk z grodeturu, Szyty brzegiem w piórka pawie, Że i trudno coś takiego Widzieć we śnie, lub na jawie! Krój foremny, pierwszej mody, Na podszewce skroś sajeta... Wprawdzie słony był rachunek, Ale co za toaleta! Naturalnie, żem się musiał Z mojej szarej kamienicy Wyprowadzić w takim stroju, I dziś — mieszkam na ulicy, Na tej samej, Ogrodowej, Gdzie biegacie wszystko troje, I drżę z strachu, gdy was widzę, O te nowe szaty moje. Otóż błagam, drogie dziatki, Co mam głosu, co mam siły, Tej przecudnej toalety Żebyście mi nie zniszczyły! Broń was Boże za płaszcz chwytać I oglądać mą kapotę, Bo mi zaraz poczernieją Kółka modre, kółka złote! Broń was Boże, i podszewkę Przepatrywać nadto zbliska, Bo się zaraz na sajecie Rączek waszych ślad odciska! Liścik ten wam Wietrzyk wręczy Za niedługich kilka chwilek... Pamiętajcie prośbę moją! Ściskam bardzo! Wasz Motylek. SIEROTO! PTASZKOWIE. Sieroto, sieroto, Co masz główkę złotą, W oczach błękit nieba, Czego ci potrzeba? MARYSIA. Nie trzeba mi srebra, Nie trzeba mi złota, Jeno onej wierzby U własnego płota! PTASZKOWIE. Sieroto, sieroto, Co masz główkę złotą, Czy wody, czy chleba, Czego ci potrzeba? MARYSIA. Nie trzeba mi chleba, Nie trzeba mi wody, Tylko tej rodzonej, Domowej zagrody! PTASZKOWIE. Sieroto, sieroto, Co masz główkę złotą, Czego sobie pragniesz, Proś-że teraz o to! MARYSIA. O, moi ptaszkowie, Mam was prosić o co? Niechże mi się przyśni Matuleńka nocą. JAK TO W NASZYM DWORZE. W naszym starym dworze Są dębowe ściany, Jest ganek na słupkach Ślicznie zbudowany. Przed gankiem bzy kwitną, Jaśmin pachnie wiosną, Najpiękniejsze róże Latem tutaj rosną. Wielka stara lipa Ganek nasz ocienia, Pełne słodkiej woni I pszczółek brzęczenia. Pod lipą na ławce Stary dziaduś siada, I śliczne historje Nam, dzieciom, powiada. I wąsa siwego Pokręca „mosanie!” To targnie go na dół, To w oku łza stanie. A my tak słuchamy, Jak trusie, wpatrzeni, A słońce zachodzi Wśród złotych promieni. To śnią nam się dziwy Przez całą noc potem, Aż kogut nas zbudzi, Co pieje za płotem. W sień z ganku się idzie. Nad drzwiami w tej sieni, Z wielkiemi rogami Łeb sterczy jeleni. Tu lisia paszczęka Kły ostre wytyka, I głowa ogromna Rozpiera się dzika. Tu jastrząb skrzydliska Rozpostarł od góry, I patrzy, jak żywy, I ostrzy pazury... Ten jastrząb niecnota Narobił nam szkody... Maleńkie kaczątka Porywał nam z wody. Więc zabił go z fuzji I wypchać dał tata, I teraz tu wisi, I wcale nie lata! I puhacz jest jeszcze, I brzydkie dwie sowy, Co przyniósł je z boru Walenty, gajowy. Tu smycze na charty, I torby borsucze, (Ja także się strzelać Niedługo nauczę!). A starą tę strzelbę Walenty mi sklei, I pójdę z tatusiem Na wilki do kniei! Na prawo, na lewo, To idą pokoje, Tam z mamą się uczą Siostrzyczki dwie moje. I jedna i druga Pomaga już mamie, To jabłka obrywa, (Gałęzie też łamie!) To idzie do sklepu, Gdzie nabiał zebrany, (Jak wróci, to takie Ma wąsy z śmietany!) A dziecko zobaczą, To wszystko-by dały — A biedny! A śliczny! A chudy!... A mały! To zaraz go jedna, To druga znów bierze, To buzię mu myje, To fartuch mu pierze. To wstążki mu wiążą Z warkoczy, pod szyją, To mało się z sobą O niego nie biją. A kota potrącić?... — A, kotuś!.. A, szkoda! — Aż piszczą, aż płaczą!... Już taka ich moda! Ja kocham je bardzo, Bo dobre ogromnie! Lecz chłopiec, to lepiej Pasowałby do mnie! Gdy jesień już minie I zima przyleci, To wszyscy siadamy, Gdzie wiąże Piotr sieci. I ogień tak trzaska, I iskry tak świecą, I bajka za bajką Ze śniegiem tam lecą. A wicher zahuczy Po mroźnem gdzieś niebie, To zaraz się bliżej Tulimy do siebie. Wtem nagle drzwi skrzypną — Pochwalon! — ktoś powie. Wszedł biedny podróżny W kapturze na głowie. My dzieci już w strachu, Za pasem już nogi... A przybysz: — Z dalekiej Powracam ja drogi — I stoi i patrzy, Oparty o ścianę, I łzy mu u rzęsów Tak świecą jak szklane... A tata do niego: — Gość w chacie — Bóg w chacie — Siądź z nami u ognia I ogrzej się, bracie! I idzie podróżny I mówi: — O Boże! Błogosław te progi I ściany w tym dworze. O CZEM PTASZEK ŚPIEWA. A wiecie wy, dzieci, O czem ptaszek śpiewa, Kiedy wiosną leci Między nasze drzewa? Oj, śpiewa on wtedy Piosenkę radosną: „Przeminęły biedy, Gaj się okrył wiosną!” Oj, śpiewa on sobie Z tej wielkiej uciechy, Że do gniazda wraca, Do swej miłej strzechy. Latał on za góry, Latał on za morza... Za nim ciężkie chmury, Przed nim złota zorza. Teraz się zmieniła Pogoda na świecie; Nasza wiosna miła Odziała się w kwiecie... Tak i dola nasza, Choć nam się zasmuci, Wróci nam z piosenką, Z słoneczkiem nam wróci!... NASZA KSIĄŻECZKA. Nasza książeczka, jak żywa, Głosem się prawie odzywa, Różne historje powiada, I z dziećmi bawi się rada! Czasem to głos ma ten samy, Jak gdyby właśnie u mamy... Albo jak tato nasz drogi, Daje nauczki, przestrogi... Lecz gdy u małych słuchaczy Skruszoną minkę zobaczy, Zaraz piosenkę im nuci, I nikt się długo nie smuci! To znów, jak gdyby umyślnie, Ślicznym obrazkiem zabłyśnie, I jasną tęczą roztoczy Cały nasz światek przed oczy! Czasem, jak gdyby kto rano Wioskę malował kochaną, Z dworem, z ogrodem i z chatą, I z wierzbą od mchów kudłatą... Więc tam i dzieci, i kwiaty, I ptaszek leci skrzydlaty, I kot, i piesek i muszka, I widać nawet pastuszka. Droga na pole, jak długa, Dwa siwe wołki u pługa, Pszczółka w sad leci na miody, A żóraw skrzypi u wody. Nad kołowrotkiem, jak żywa, Babusia stara się kiwa, Wrzeciono kręci i przędzie, A dziatwa wkoło obsiędzie. Więc tam królewna zaklęta Łzami zalewa oczęta, A smok jej strzeże z jabłoni, Co w złote jabłka aż dzwoni. Aż tu rycerze z paradą Na siwych koniach precz jadą, W złotej od słońca kurzawie, Że słychać tętent ich prawie! Czasem na drodze nas spotka Zbłąkana w boru sierotka, Czasem znów domek chędogi, Z białemi ściany i progi... To w kuźni biją gdzieś młoty, To zachód słońca lśni złoty, Aż gwary życia i pieśnie Noc cicha utuli we śnie!... I na nasz domek kochany Zmierzch pada z nieba różany, Więc już książeczkę składamy, Idziem na pacierz do mamy. PASTERECZKA. Oj nie chcę ja być ptaszyną, Co gdzieś leci w dal... Bo tej nasze wioski miłej Byłoby mi żal! Oj nie chcę ja być czółenkiem, Co gdzieś płynie w dal... Bo tych naszych pól i lasów Byłoby mi żal! Oj nie chcę ja być tą chmurką, Co gdzieś wieje w dal... Bo tych naszych wzgórz różowych Byłoby mi żal! Tum wyrosła jako trawka, Jak ten polny kwiat... Tu owieczki będę pasła, Tu mój cały świat! OWCZAREK. Przyleciały chmurki jasne, Jako złota mgła, A owczarek za owcami Na fujarce gra. Dalej, dalej, owce moje, Dalej na pole... Przepłynęły jasne zdroje, Wzięły mi dolę! A i czegóż tak żałośnie, Owczareczku, grasz. Gdy ta młoda ruń nam rośnie, Łan zakwita nasz? Nie pocieszy ruń ta młoda, Nie ukoi mnie: Płyną lata, jako woda, Żyć sierocie źle! Pod ten krzyżyk, pod pochyły, Owce moje gnam, I u starej tej mogiły Na fujarce gram. Wiatr porywa moje słowa, Niesie je gdzieś w dal. Smętnem echem brzmi dąbrowa, Sieroty jej żal. Dalej, dalej, owce moje, Dalej na pole! Przepłynęły jasne zdroje, Wzięły mi dolę! FLISAK. Wędrowały flisy Przez dalekie światy, Przystał do nich Stacho, Od matki, od chaty. Przystał do nich Stacho, Do Gdańska popłynął, I morze zobaczył, I przecie nie zginął! Nie strzegła go matka, Nie strzegła go miła, Tylko ta Wisełka Na tratwie nosiła. Nosiła na tratwie, Na galarze niosła, Śpiewała mu pieśnie, Za tym pluskiem wiosła! Oj masz ty dwie matki, Flisaku, nieboże! Jedna ciągnie do dom, A druga na morze. I sam flisak nie wie, Która lepsza droga? I do Wisły tęskni, I do chaty proga. To na wioskę pojrzy, To pojrzy ku rzece... Miejże was Bóg obie W swej świętej opiece! WIECZÓR W LESIE. W cichą noc, w cichą noc, Strzeże dziatki Boża moc! Jasna gwiazda, niebios oko, Na lazurach lśni wysoko Tam nad lasem hen... I w okienko nasze świeci, Błogosławi dobre dzieci, Aż je w srebrnej nocy ciszę Anioł Boży ukołysze W błogi, błogi sen. Cichy las, cichy las, W ten wiosenny miły czas! Jasny księżyc niebem płynie, Wiewióreczka na drzewinie Siedzi sobie, duma sobie... W górę trzyma łapki obie, A nie widzi nas! Cichy bór! Cichy bór! Już umilknął ptasząt chór, Już konwalja drzemie biała, Już i trawka zadrzemała. Dąb staruszek lasu strzeże, Strumyk szepce swe pacierze, Płynąc kędyś z gór. Cichy gaj! Cichy gaj! Gdy zakwitnie wonny maj, Kiedy w nocny mrok i ciszę Wietrzyk listkiem nie kołysze, Gdy po gniazdkach śpią ptaszęta, Wypoczywa ziemia święta, Ty jej, piosnko, graj! WESELE W MAJU. Jestem panna młoda, Śliczna ma uroda, Ubierają mnie drużeczki, Każda kwiatków doda. Te jedne we włosy, Pełne bujnej rosy, Uplatają mi w wianeczek, Modry, jak niebiosy. Te drugie do rączki, Same świeże pączki, Same bratki i stokrocie Z tej kwiecistej łączki. Te trzecie się w wieńce Wiją po sukience, Same śliczne róże polne, Jak moje rumieńce! Wiosno nasza, wiosno, Jakżeś jest radosną! Jakie cudne pola nasze, Gdy kwiatki wyrosną. Nasza ziemia cała Kwiatem się odziała, I w majowych wieńcach stoi, Jak ta Julcia mała. PANIENKA. Gdzie panienka jest we dworze, Tam nikt smutnym być nie może, Bo panienka i rozśmieszy, I zabawi, i pocieszy. Dzień jej cały pełno wszędzie, Chwilki próżno nie usiędzie, Nigdy sobie, zawsze komu, Jak ptaszyna śpiewa w domu. Czy choroba, czy wesele, Do panienki idą śmiele: Ona druchny śliczne stroi, I choroby się nie boi, Dla Pawłowej fartuch szyje, Lusię małą codzień myje, Wiejskiej dziatwie bajki prawi, Nawet z Brysiem się zabawi. Za nią drób domowy leci, Za nią wróble, za nią dzieci, Każdy czeka od panienki Ziarna, kwiatka, lub piosenki. Jak promyczek złoty słońca, Biega w domu, w koniec z końca, Tu pomoże, tam poprawi, Niech jej Pan Bóg błogosławi! NASZE KWIATY. Jeszcze śnieżek prószy, Jeszcze chłodny ranek, A już w cichym lesie Zakwita sasanek. A za nim przelaszczka Wychyla się z pączka, I mleczem się żółtym Złoci cała łączka. I dłużej już dzionka I bliżej słoneczka... A w polu się gwieździ Biała stokroteczka. A dalej fijołki, Wskroś trawy, pod rosą, W świeżych swych czareczkach Woń przesłodką niosą. A tuż ponad strugą, Co wije się kręta, Niezapominajka Otwiera oczęta. A w gaju, wśród liści, W wilgotnej ustroni, Konwalja bieluchna W dzwoneczki swe dzwoni. A wyjdziesz drożyną Z gaiku na pole, To spotkasz modraki, Ostróżki, kąkole... I maczek tam wilczy Kraśnieje wśród żyta, I różą krzak głogu Na miedzy zakwita. A ścieżką zieloną, Co z górki zstępuje, Srebrzysty powoik Po świecie wędruje... O ziemio ty droga, Ty Boży zielniku! I w polach i w łąkach Masz kwiecia bez liku! SKĄD SIĘ BIORĄ PIOSENKI? — Piosenki, piosenki, Skąd wy się bierzecie? Czy tak wyrastacie, Jako polne kwiecie? Czy na łąki nasze, Na tę ziemię czarną, Razem z deszczem pada Złote wasze ziarno? Czy was cichy wietrzyk Roznosi po świecie? Czy razem z tą chmurką Nad wioską płyniecie? Czy jak ten strumyczek, Co się błoniem wije, Słodka wasza nuta Ze źródełka bije? Czy was jaskółeczka, Co za morze lata, Na czarnych skrzydełkach Przynosi ze świata? Czy was wyoruje Oracz swoim pługiem, Kiedy wołki pędzi Polem równem, długiem? Czy rośniecie z wierzby, U tej modrej rzeczki, Kędy chłopcy w maju Kręcą fujareczki? Czy was ten skowronek, Ten śpiewaczek boży, Wyucza się rankiem U różanej zorzy? Czy was w swych poświstach Szumy naszych lasów Żałośliwe niosą Z dawnych, dawnych czasów? Czy lecicie w iskrach Jasnego ogniska, Co na prządki nasze Złotą łuną błyska? Piosenki, piosenki, Powiedzcież mi przecie, Skąd wy się rodzicie Na tym Bożym świecie? — Ani my z pól kwietnych, Ani z łąk kobierca, Tylko się rodzimy Z młodzieńczego serca. Nie niosą nas szumy, Ani rzeczki fale, Tylko smutek ludzki, Tylko ludzkie żale. Nie uczy nas ptaszę, Ani zorza złota, Tylko łzy sieroce I długa tęsknota... CO MÓWIĄ DRZEWA? DĄB. Dziatki moje, dziatki, Syny i wnuczęta, Kto z was dawne czasy W lesie tym pamięta? O wy dawne czasy, Gdzieście się podziały, Kiedy nad tym lasem Sokoły latały. Sokole, sokole, Starodawny ptaku, Już z twojego gniazda Niema ani znaku. SOSNA. Na wschodzie, na niebie, Tam się palą zorze. Zrąbali sosenkę, Wysłali za morze. A nad owem morzem Siwy orzeł kracze. Sosenka się smuci, Lasu swego płacze. BRZOZA. Leśną ścieżką, wąską drogą Szedł tu żołnierz z chromą nogą; Szedł tu żołnierz, odpoczywał, O swej chacie pieśni śpiewał. A ja pieśni zrozumiałam, Listeczkami zaszumiałam; — Wracaj, wracaj, choć bez nogi, W swojej chatki miłe progi. Zasłużyłeś się ojczyźnie, Przyjmą cię tam serca bliźnie; Zasłużyłeś się krajowi, Każdy ci tam „bracie” powie. WIERZBA. O mój gospodarzu Sadźcież mnie nad rzeką, Żeby się głos z fujareczki Rozlegał daleko. Pójdzie tędy chłopiec, Wytnie fujareczkę, Będzie śpiewał, wyśpiewywał Mazurską piosneczkę. GĘSIAREK SIEROTA. Oj! Ubogi ja gęsiarek, Na tym świecie sam! Młynarzowe gęsi pasę, Na fujarce gram. Młynarzowe gęsi pasę Po tej strudze w bród, Na fujarce gram wierzbowej, Czy mi głód, czy chłód! Hej, daleko i szeroko Płynie struga ta! Jeszcze dalej echo leci, Gdy sierota gra. Struga płynie het przez pola Świecące od ros, A do nieba, do modrego, Leci piosnki głos! Lećże głosie, leć po rosie Ty piosenko ma, Sam Pan Jezus słucha z nieba, Jak sierota gra. Sam Pan Jezus słucha z nieba, Z za tych złotych chmur, Jak się echo fujareczki Odbija o bór! Idźcież, jaśni aniołowie, Aż do rajskich bram, Zawołajcie ojca, matki Tej sieroty tam! Zawołajcie ojca, matki Pastuszka tego, Niech pocieszą, pożałują Jasieńka swego! Idzie ojciec, idzie matka, Przez niebieski próg, Tylko im to rajskie kwiecie Kłoni się do nóg. Tylko im ta rajska zorza Złote szaty tka, Tylko z oczu łzy im lecą, Jak Jasieńko gra! A ty, ojcze, a ty, matko, Błogosławcie mnie! Niechże ja też na tym świecie Nie zagubię się! Niechże ja też na tym świecie Jasną dolę mam, I wesoło gąskom moim Na fujarce gram! PIAST. Od granicy do granicy Chodzi stary Piast z Kruszwicy, Chodzi polem jednem, drugiem, Oboruje ziemię pługiem. Gdzie zaorze rolę czarną, Tam się ludzie po chleb garną; Gdzie zabrzęknie jasną kosą, Tam się pieśnie polem niosą. Jak zamarźnie w Wiśle woda, To u Piasta siwa broda, Jak się wiosna puści gajem, To zakwita broda majem. A ty Piaście, setny dziadu, Powiedz-że mi dla przykładu: Czy od chleba, czy od wody Zawsześ rześki, zawsześ młody? — Ni od chleba, ni od wody, Zawszem rześki, zawszem młody, Lecz od pracy nad tym łanem, Nad tem polem ukochanem! KUJAWIAK. Kowale, kowale, Okujcie nam koła. Jedzie tutaj od Kujawów Kompanja wesoła! Kujawy, Kujawy, Ty stara ziemico! Obsiał ciebie sam Pan Jezus Żytem i pszenicą. Nie obrodzisz jednem, To obrodzisz drugiem, Nie będzie ci ten Kujawiak Darmo chodził z pługiem! Nie obrodzi żyto, To obrodzi proso. Nie będzie ci ten Kujawiak Zimą chodził boso. Nie obrodzi proso, To obrodzi hreczka. Nakupi se w kramie wstęgów Kujawska dzieweczka. Kujawiak, Kujawak! Śliczna Kujawianka! Będziewa se tańcowali Do białego ranka! Stanęło słoneczko, Z nieba się dziwuje, Kiedy ci ten Kujawiaczek Oberka tańcuje. KURPIK. W Myszynieckiej puszczy, Tam Kurpiki siedzą, Co się dzieje w świecie całym Tego nic nie wiedzą. W Myszynieckiej puszczy Stoi dąb wyniosły, Z ojca, dziada i pradziada Kurpie tutaj wrosły. W Myszynieckiej puszczy Słychać brzęk daleki, Złotym miodem sławne płyną Kurpiowskie pasieki. W Myszynieckiej puszczy, Dzięcioł tam kołata... Jak z tej puszczy wyjdą Kurpie, Będzie koniec świata. W Myszynieckiej puszczy Wicher sosny młóci... Nie bójta się, moi ludzie, Gniazda Kurp nie rzuci! JAK SZŁA WISŁA DO MORZA. A ta śliczna Wisła Na Śląsku wytrysła, Przeleciała kawał świata Nim tu do nas przyszła. Przeleciała Śląsko, Przeleciała Kraków, Czerpało z niej magiereczką Niemało junaków! Przeleciała Kraków, Poszła pod Warszawę, Rozśpiewała swoim szumem Każde serce prawe! Z pod Warszawy poszła Pod wysokie Płocko, Zaświeciła stu gwiazdami Świętojańską nocką! A zasię z pod Płocka Pod ten Toruń stary, Z złotem żytem i pszenicą Poniosła galary. Z pod Torunia zasię Do Gdańska leciała, Otwartemi ramionami Gdańsko powitała. I wzięła w ramiona Wielu ziem przestworza, Zaszumiała pieśnią życia, Skoczyła do morza! ZAMIARY STASIA. Nieraz sobie myślę o tem, Czem ja będę jak urosnę? Czy kuć będę w kuźni młotem, Czy obrabiać piłą sosnę? Czy też może własną grzędę Orać przyjdzie sochą krzywą? Czy na tratwach flisem będę Wisłą spławiał złote żniwo? Czy zapadłszy w puszcze, w knieje, Dzielnym stanę się leśnikiem, Co to nigdy nie blednieje, Choć się spotka z wilkiem, dzikiem. Albo może będę badał, Het, na niebie księżyc złoty, Ludziom dziwy opowiadał, I tłumaczył gwiazd obroty? Może w księgach się zagrzebię Aż po uszy, aż do brody! I jak pszczoła zgubię siebie, Słodkie braciom ciągnąc miody. O to jedno proszę Boga, Niech mnie darzy szczęściem takiem: Jak badź pójdzie moja droga, Żebym nie był złym, próżniakiem! WIECZORNY PACIERZ. Zaszło już słonko Wśród złotych zórz, Klęknij, dziecinko, I rączki złóż. I pod blaskami Tych jasnych gwiazd Módl się o spokój Dla naszych gniazd. Módl się za kwiaty Rodzinnych pól, Za tych, co płaczą I cierpią ból... Módl się, byś urósł I nabrał sił I braciom-ludziom Byś miły był! Módl się, by dom ten Wziął Bóg pod straż I za mateńką Mów: „Ojcze nasz...” TĘCZOWY DUSZEK. Kiedy czytam w mym ogródku, Kiedy szemrzą trawy, drzewa, Wtedy słyszę — pocichutku Coś w gęstwinie wonnej śpiewa.. Coś-ci śpiewa, coś-ci gada, Brzęczy niby złota pszczoła, Różne dziwy opowiada, A kto taki — nie wiem zgoła! Czasem myślę, że to róża, Co na krzaku się rozwija I oczęta do mnie zmruża... Czasem myślę — że lilija... Albo może żuczki złote, Może muszki i motyle, Brzęczą w uszko, tak, na psotę, Gdy zadumam się na chwilę. I raz tylko mi się zdało, Że wskroś młodych listków sieci Widzę postać „duszka” białą, Jak na skrzydłach ku mnie leci... Jasność słońca, dźwięk piosenki, Zapach kwiatów, listków szmery W tęczę tkały mu sukienki I skrzydełek jego cztery... Jak motylek na krzewinie, Tak nad głową moją siedział... Myślę, że te wszystkie owe Dziwy — on mi opowiedział. O tej pięknej wielkiej ziemi, O tych morzach, o tych górach, O tych orłach, co nad niemi Do gniazd swoich lecą w chmurach. O tej czystej serc pogodzie, Której żaden mruk nie zaćmi, O miłości i o zgodzie, I o pracy z ludźmi braćmi. JAŁMUŻNA MYŚLI. Mój Piotrusiu! Nie mam grosza, Bom i mały i ubogi. Ale siądźmy sobie razem Na tym wzgórku, koło drogi. Ja z książeczki mojej nowej Przeczytam ci powieść sławną, Sławną powieść o tych czasach, Co minęły, przeszły dawno! Pokażę ci na obrazku Takich mężów i rycerzy, Aż ci w główkę najdzie blasku, Aż serduszko ci uderzy! Opowiem ci różne rzeczy, O tych polach, o tem niebie, O tych naszych żytnich kłosach, Co tu rosną wedle ciebie. Opowiem ci o tych lasach, Co na straży, szumiąc, stoją, O tych rzekach modrych, bystrych, Co nam łąki nasze poją. Potem sobie zaśpiewamy, Aż głos pójdzie na pół mili! I będzie nam w sercu błogo, Żeśmy taki dzień przeżyli! CHRYSTUS I DZIECI. Siadł w szczerem polu Chrystus Pan, A przy nim orszak bosy: Dziateczki, co na zżęty łan Szły z miasta zbierać kłosy. Cisną się usta do nóg Mu Drobniuchnej tej czeladzi, A Chrystus spuścił jasną dłoń, I główki dziatwy gładzi. — Rośnijcie — rzecze — ojcom swym I matkom na pociechę... I jako słońce chaty swej, Wyzłoćcie niską strzechę! — A co pogładzi jasny włos, To gwiazdy mu dokoła Sypią się, nakształt złotych ros, Na pochylone czoła. Lecz wpośród dzieci była tam Sierotka jedna mała, I słysząc to, co Chrystus rzekł, W te słowa się ozwała: — A ja nie będę, Panie, rość, Bo na co to i komu? Ojca, ni matki nie mam już, A także nie mam domu. — Lecz Chrystus rzekł: — Zaprawdę wam Powiadam, moje dziatki: Nie jest sierotą żadne z was, Choć nie ma ojca, matki. Bo ojcem mu jest niebios Pan, A matką ziemia miła, Co go zbożami swoich pól, Jak mlekiem wykarmiła. A domem mu jest cały świat Bez granic i bez końca, Gdzie tylko sięgnie jego myśl, Jak złota strzała słońca. A polne kwiaty — te są mu Siostry i bracia mili, A przyjacielem jest mu ptak, Co na gałązce kwili... A towarzyszem jest mu zdrój, Co idzie aż do morza, A przewodnikiem w domu tym Ta jasna, młoda zorza. Dla nich wam w siły, w cnotę rość, Dla nich być chlubą trzeba, Bo każdy z was tu synem jest Tej ziemi — tego nieba! RADA. Chcecie wiedzieć, drogie dzieci, Jak najprędzej czas wam zleci? Jak bez cacek, bez igraszek Dzień przefrunie, niby ptaszek? Nie trawcie go, jak próżniaki, Pospuszczawszy w nudach noski, Lecz pomóżcie starszym w pracy, Ale żyjcie życiem wioski. Patrzaj tylko, mój Tadzieńku, Jak Roch idzie pomaleńku, Jak za sobą wlecze nogi, Jak go męczy kaszel srogi, Jak to dyszy, jak to stęka, Jak to z dzbankiem drży mu ręka, Choć w nim tylko trochę wody Niesie sobie dla ochłody. Dalej, raźno skocz, kochanie, Nic ci złego się nie stanie! Pomóż dźwigać dzban starcowi, A on ci „Bóg zapłać” powie. Widzisz, Hańdziu, Małgorzatę, Jak to w kaftan wszywa łatę, Jak nie trafia nić do uszka... Niedowidzi już staruszka. Nawlecz igłę starowinie! Siwą głową tobie skinie: I wyszepcze cicho, cienko: — O, Bóg zapłać ci, panienko! — W czem kto może, niech posłuży: Mały — w małem; w dużem — duży; A za pomoc dla współbraci Bóg wam cichym snem zapłaci. U OKIENKA. Z mojego okienka — to istny dziw! Co rok więcej widzę i pól i niw... Dziś nowa krzewina, a jutro kwiat, Rozszerza się co dnia ten Boży świat! Pamiętam, że dawniej u tamtych wzgórz, Ta ziemia dla mnie kończyła się już; Dziś wiem, że za niemi jest śliczna błoń, Dziś czuję z oddali jej kwiatów woń. Przed rokiem, przed dwoma, za dawnych lat, Jak obcą mi była każdziutka z tych chat! A dzisiaj, jak gdyby zbliżyły się, I znam je, i kocham, i one mnie. Przed rokiem myślałam, że gwiazdy te Nade mną jedynie tak palą się... Dziś wiem, że ich blaski spływają w dół, Na miljon wzniesionych i zgiętych czół. Z mojego okienka — to istny dziw! Ten mały strumyczek wygląda, jak żyw. I szepce, i śpiewa do uszka mi Cichutką piosenkę, co słodko brzmi. I oczy i myśli gdzieś lecą w dal, Za blaskiem, za wonią, za szumem tych fal. I dusza się we mnie roztula, jak kwiat... Z małego okienka chce objąć ten świat! — Powiem ci, dziecino, jak zrobić to! By objąć świat cały i posiąść go, Nie trzeba dalekich odprawiać ci dróg, Lecz kochać swój zakąt i chaty swej próg! STOPNIE POZNANIA. Choćbyś poznał ziemię całą, Miljon gwiazd jeszcze zostało! Choćbyś gwiazdy znał na niebie, Jeszcze musisz znać... sam siebie. A czy wiesz ty, miłe dziecię, Co tu cudów jest na świecie? Ile to się gwiazd w oddali Na wieczornem niebie pali?... Widzisz, jak ta mleczna droga, Rozciągniona ręką Boga, Wskroś się winie przez błękity, Jako srebrem pas wyszyty? A czy wiesz, że ziemia cała To też gwiazdka, tylko mała, Taka sama, jak ta złota, Co w okienko twe migota... Że wśród owych gwiazd tysiąca Są ogromne, jako słońca, Że ich blask ku ziemi leci Przez niezmiernych ciąg stuleci?... Dziw cię bierze, drogie dziecię, Po lazurach wzrok twój lata... Tych gwiazd miljon, to jest przecie Tylko cząstka cudów świata. Tylko cząstka to jest dzieła, Które Boża myśl poczęła, Tylko cząstka jej Wszechmocy Świeci z gwiazd wśród cichej nocy! Podnieś ku nim jasne oko, Podnieś serce twe wysoko, Rozbudź myśl, co jeszcze drzemie, Ucz się patrzeć — ponad ziemię!... Choć na jedną chwilkę we dnie, Porzuć czucia swe powszednie, I wiedz, że to twoja droga: Iść wśród gwiazd tych — aż do Boga! WSTAŃ O DZIECIĘ... Wstań o dziecię! idź na pole, Gdzie pot ludu wsiąka w rolę, Gdzie pod jasnem naszem niebem Kłosy brzęczą żytnim chlebem, Jak struny szklane; Idź i słuchaj, a w tym szumie Może serce twe zrozumie, Jakie to tam rosy świecą, Jak masz uczcić dolę kmiecą I zgrzebną sukmanę! II. Ucz się, drogie dziecię moje, Nosić wcześnie twarde zbroje, Jak dawni rycerze! Nie z żelaza, nie ze stali, Te, co ludzie wykowali Hełmy i pancerze, Ale jasną, ale dzielną Zbroję ducha nieśmiertelną, Co się strzał nie boi. Ale taką tarczę złotą, Co się zowie wolą, cnotą, A za oręż stoi. Kiedy widzisz skrę, co pryska Z nakowadła i ogniska, Gdy dłoń widzisz z kielnią, z młotem, Jak nad głową śmiga hardo, Gdy na twarzy zlanej potem Odgadujesz dolę twardą, Uchyl czoła, synu miły, Przed tym, co się krwawo znoi: Lud i praca to są siły, A świat cały niemi stoi! Szanuj, drogie dziecię moje, W małem ziarnku — przyszłe plony, W małej kropli — przyszłe zdroje, W szelągu — miljony, W każdej myśli — zaród czynu, Życie — w chwilce, co ucieka, A sam w sobie — szanuj, synu, Przyszłego człowieka. O CO SIĘ MODLIĆ. A czy wiesz, dziecino miła, O co ci się modlić trzeba? Ot, by ziemia ta rodziła Dużo zboża, dużo chleba. O te pszenne, żytnie kłosy, O len miękki, o len siwy, O wieczorne srebrne rosy Dla tej łąki, dla tej niwy. O te jabłka na jabłoni, Co ocienia sady nasze, O tę cichość porankową, W której dzwonią piosnki ptaszę. O jaskółek pełną strzechę, O skowronka na tym łanie, Tym, co placzą[4] — o pociechę, Tym, co cierpią — o wytrwanie. Dla tych ramion, co się trudzą, Ty się, dziecię, módl o siłę, Dla rzuconych w stronę cudzą, O swój krzyżyk i mogiłę. O to jasne słonko Boże, Co je chmury skryły w niebie, A na samym już ostatku Módl się za mnie i za siebie. PACIERZ DZIECI. Gdy się modlą drobne dzieci, Jasno robi się na ziemi, Słonko cudnie wtedy świeci Nad polami, nad naszemi. Gaje biorą zieleń młodą, Roztula róża swe pąki, A poranną się pogodą Śmieją zboża, śmieją łąki. Gdy się modlą drobne dzieci, Milkną echa burz i gromu; Białem skrzydłem spokój leci Na miłego strzechę domu. Z traw zroszonych łza obsycha, Brzmią piosenki skowronkowe, Cała wioska stoi cicha, Skryta w wierzby przez połowę. Gdy się modlą dzieci małe, To na starym gdzieś kurhanie Wyrastają lilje białe I anielskie słychać granie. To się krzyże po rozłogach Odziewają w blaski zorzy, To po miedzach i po drogach Chodzi smętny Anioł Boży. I niejedna pustka głucha W sercu ludzkiem się zakwieci... I sam Bóg tej ziemi słucha, Gdy się modlą małe dzieci.

Joo Ningum virou um homem Poderoso pra chuchu Limousines, banquetes mil Rodeados de urubu Joo Ningum gente de bem Cheio de puxa-saquice Ai daquele pobre diabo Que subiu no palco e disse: Rei p-de-chinelo At parece que o sangue azul E disse: Rei p-de-chinelo At parece que o sangue azul Joo Ningum dono da aldeia Quem bobeou, danou Desconfia at da me, Quanto mais do tatarav Joo Ningum no perde um

Tekst piosenki: Wciąż idę i idę, i patrzę I błądzę, i wracam na drogę I szukam na nowo, uparcie Choć nic już odnaleźć nie mogę Zasypało na biało Zapadało na biało Zagubiło Czyśmy chcieli, nie chcieli Zatopiło wśród bieli Naszą miłość Może brzozy szumiące Babie lato na łące Może czasu dmuchawce Może ptaków latawce Może kwiaty jabłoni Może białych sto koni Zasypało na biało Naszą miłość, naszą miłość Nasze ręce opadły Nasze oczy odgadły Dzisiaj stoisz, ja stoję Obcy sobie oboje Pośród nocy i cienia Dwa samotne wspomnienia O tym wszystkim, co było Kiedyś było, kiedyś było Kiedyś było, kiedyś było La la la Kiedyś było, kiedyś było La la la Kiedyś było... Dodaj interpretację do tego tekstu » Historia edycji tekstu

zasypało nas na biało piosenka - Tekściory.pl – sprawdź tekst, tłumaczenie twojej ulubionej piosenki, obejrzyj teledysk.

Że śniegiem w końcu sypnie można się było spodziewać ,mamy wszak zimę ,ale że z jednej paczki wysypie się taka różnorodność pięknych prezentów , tego się nigdy nie spodziewałam !!! Tak więc musicie przetrwać ten post bo muszę koniecznie się pochwalić jej zawartością ... muszę bo inaczej się uduszę ( z radości) ! Paczkę dostałam od pewnej niesamowitej duszyczki ,która w ten sposób okazała sympatię dla mojej tfffurczości i informacji jakie zamieszczam na blogu . Tak po prostu , bezinteresownie ...długo jeszcze nie wyjdę z podziwu , nad takimi wyrazami sympatii !!! Dziękuję , to za mało ! A dziękować jest za co , same zresztą zobaczcie ! Z paczki wysypało się jak z rogu obfitości mnóstwo maleńkich pakuneczków ,a każdy gustownie zapakowany , ręce zaczęły mi się trząść z przejęcia i z chęci natychmiastowego rozpakowania , przy zachowaniu resztek silnej woli by nie rzucić się natychmiast do rozpakowania wszystkiego ....zrobiłam zdjęcie ... silna wola poszła precz , a ja znalazłam się w krainie czarów! I uwierzcie mi na słowo ,przy rozpakowywaniu każdej paczuszki kwiczałam z radości jak małe dziecko! Pierwsze wpadły mi do rąk kryształowe zawieszki od żyrandola i już przy nich miałam jarzeniówki zamiast oczu! Potem było jeszcze lepiej ,bo prawdopodobnie mogłabym oświetlić stadion olimpijski swoimi wybałuszonymi gałkami ocznymi ... przy opisie posłużę się fragmentami listu dołączonego do paczki ... Stara mała pieczątka z literką A służyła do oznakowania bielizny ... tak jak tasiemka z inicjałami . ( Jagodowa Anita ... dziękuję , sprytnie to wymyśliłaś ), każda szanująca gospodyni , haftowała i oznaczała swoją pościel i bieliznę. Perfumowane serduszko z pięknym inicjałem A , już roztacza swą woń w łazience. Muszelkowy uchwyt meblowy ...prawdziwy rarytas ... muszę poszukać odpowiednio godnego miejsca dla niego. Plakietka z napisem Bienvenue ( Witamy ) ...zagościła w kuchni , tego czegoś brakowało właśnie w tym miejscu. Osóbka która zrobiła mi tyle niespodzianek jest jak widać utalentowana bo girlandę zrobiła samodzielnie z kartek starego pamiętnika z lat 1847-1854 znalezionego ....na śmieciach ...a swoją drogą , jak można wyrzucać takie skarby ,jak dobrze ,że wpadł w Twoje ręce ! Coś pięknego , dbałość o detale powala ,girlanda zakończona starymi monetami , ozdobiona pięknymi literkami i pieczątkami . Stare szczypce do cukru. Plakietka ... he he he ...to chyba miało się odnieść do mojego nazwiska ! Cyferka ze starego zegara , już znalazła miejsce na witrynie . Stara książka do historii z 1927 r. , przeglądając ją ,piłam pyszną zieloną herbatkę ,którą też dostałam. Etykietki , cadeau i amour oraz płótno z nadrukiem ! A na koniec mały ,, souvenir '' ...chyba domyślacie się już skąd przybyła do mnie paczka ... mam trochę klimatu Francji w domu . Paczka dotarła w piątek a radość z prezentów nadal odczuwam ogromną i będę w tym stanie trwać jeszcze długo , długo ,..... Kochana Basiu , mam nadzieję ,że Twoje życzenia o tym byśmy kiedyś razem poszalały na BROCANTE się spełnią , to takie jedno z mych skrytych marzeń ....może... kiedyś ... wszak marzenia się spełniają !Jeszcze raz po stokroć dziękuję !!! Jak już się troszeczkę nacieszyłam podarunkami ,wróciłam do pracy nad poduszkami . W sobotę organizowany przez szkołę odbył się Bal Walentynkowy , a ja obiecałam zrobić coś na loterię fantową i tak powstały poszewki z nadrukami przeniesionymi za pomocą Nitro. Przy okazji kilka moich spostrzeżeń na temat NITRO . Końcówka tego rozpuszczalnika do farb i lakierów z firmy ANSER starczyła mi na jedną poszewkę , był już wieczór ,zakup nowego zapasu stał się niewykonalny ,poleciałam do sąsiadki pożyczyć , mała NITRO tym razem firmy OFO rozcieńczalnik do wyrobów celulozowych ogólnego stosowania , niestety przy jego zastosowaniu nadruk się rozpływał . Następnego dnia kupiłam NITRO firmy DRAGON rozcieńczalnik do wyrobów nitrocelulozowych ogólnego stosowania i ...BINGO ... PRZENOSI DOSKONALE !!! Zresztą nawet na zdjęciach widać różnicę między pierwszą ,a drugą poszewką . Doszły mnie też słuchy ,że napis się spiera . Poprzednio wykonane nadruki z marszu, tak dla pewności zabezpieczyłam Medium do tkanin , teraz sprawdziłam i rzeczywiście nadruk się spiera ,dlatego radzę zabezpieczać go Medium o którym pisałam TUTAJ , Zdjęcie z piątku ,jak widać śniegu brak , słoneczko świeci i nic nie zapowiadało katastrofy . Zaczęło sypać i niby też okoliczności przyrody przyjemne bo i temperatura na dworze nie taka straszna ...ale żeby nie było tak miło zamarzły rury z wodą , część mieszkańców wsi w tym i my , wody od wtorku nie mamy . Wyszło szydło z worka ,że człowiek rozpuszczony jak dziadowski bicz prze dobrodziejstwa cywilizacji wpada przy takich okazjach w panikę !!! Trochę mi już przeszło katastroficzne nastawienie do zaistniałego zjawiska , oswajam się z myślą ,że wody mogę nie mieć nawet miesiąc , tak ,że powiedzonko ...byle do wiosny ... jest adekwatne co do sytuacji w jakiej się znaleźliśmy . Trzymajcie kciuki by zmarzlina ziemi puściła i powrócił KOMFORT posiadania bieżącego dostępu do wody !!! Póki co organizuję się w magazynowaniu odpowiedniej ilości wody . Całe szczęście sąsiedzi ją mają ,a to dzięki przytomności i rozwadze sąsiada ,który budując dom, dopilnował by rury doprowadzające wodę były wkopane wystarczająco głęboko by nawet w największe mrozy nie zamarzały . Przy pomocy węża ogrodowego , napełniliśmy wannę ,wszystkie gary ,wiadra i wszystko co do tego celu się nadawało ... chwilami głupawka mnie ogarnia bo znalazłam nawet plus ... suche powietrze mi nie grozi , wilgotność w domu mam teraz idealną . Byle do wiosny !!! Jeszcze jedna sprawa , niestety pojawiam się sporadycznie w blogowym świecie , pomijając już niespodzianki jakie niesie nam życie , komputer odmawia współpracy i utrudnia mi kontakty wirtualne . Problemy trwają już od dawna , dołożyła jeszcze Tuśka próbując zrobić miejsce na dysku C ...no i zrobiła takie porządki ,że do ładu dojść nie mogę . Informatyk mam nadzieję w końcu znajdzie czas w przyszłym tygodniu i zlituje się nad tym złomem zwanym komputerem. W związku z tym mam też problemy z odpisywaniem na maile , których w ostatnim czasie namnożyło się nadspodziewanie bardzo dużo , wybaczcie ale nie jestem w stanie odpisać na wszystkie ! W listach często powtarzają się pytania na które odpowiedź można znaleźć na blogu , dlatego jakiś czas temu jako pierwszą na pasku bocznym umieściłam wyszukiwarkę . Wystarczy wpisać słowo kluczowe a wyświetlą się posty a nawet komentarze gdzie można będzie znaleźć więcej poszukiwanych informacji . Mam nadzieję ,że to ułatwi poszukiwania i przepraszam za ewentualne utrudnienia i proszę nie obrażajcie się na mnie jeżeli nie odpiszę , nie ogarniam po prostu !!! Ze skutymi lodem rurami w tle pozdrawiam serdecznie i do miłego!

Niestety podkładu nie ma ale fajna piosenka, może to pasuje do Pada Śnieg 1Zasypało, nas na biało. Śniegu tyle, że aż strach, białe łąki, białe pola, wszystko białe dookoła. Ref. Pada, Pada śnieg Marzną nosy, marzną uszy, Pada, Pada śnieg, Wszystko dziś zapruszy. 2 Za oknami, za zaspami, widać dzieci z saneczkami. Ta strona wykorzystuje pliki cookies. Wszystkich informacji zapisanych za pomocą cookies do celów statystycznych oraz w celu dostosowania naszych stron do indywidualnych potrzeb użytkowników. Korzystanie ze tej strony bez wprowadzenia zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że zostaną one zapisane w pamięci urządzenia z którego korzysta użytkownik. szukaj Krajobrazy 44 0 Ten materiał nie został jeszcze skomentowany, może zrobisz to pierwszy? zasypało nas na biało śniegu dla dzieci - Tekściory.pl – sprawdź tekst, tłumaczenie twojej ulubionej piosenki, obejrzyj teledysk. zapytał(a) o 02:20 Czy nie uważasz, że ludzie są jak płatki śniegu? Ile znaczy nasze jedno, małe życie? Rodzice mówili mi, że każdy jest inny. Każdy wygląda inaczej. Przez wiele lat przypatrywałam się, poznałam je lepiej i to nieprawda. Każdy wygląda tak samo. Myślę, że po prostu chcieli mnie ochronić. Co znaczy jeden mały płatek wśród tylu milionów? Niektóre zagubią się w locie z wiatrem, niektóre przetrwają wiele pod warstwą innych, otoczone nimi, a jeszcze inne roztopią się, zginą w ludzkich dłoniach, bez słowa skargiBoże znowu sobie jakiś emo temat znalazłam Odpowiedzi każdy płatek śniegu ma inny kształt.. NelkaxP odpowiedział(a) o 02:27 Dla mnie to nieprawda. Choć dla ciebie ja jestem takim płatkiem wśród milionów, np. dla mojej mamy jestem jedynym niepowtarzalnym. To prawda że każdy jest inny. Nie będę się rozwodzić że każdy ma coś w sobie ( bo ma), tylko powiem ci że bez tego jednego płatka całość już nie wygląda tak samo. blocked odpowiedział(a) o 02:23 Tak ale ten jeden płatek tworzy wielką całość. Wydaje Ci sie ze kazdy jet taki sam mi tez sie wydaje, bokazdy czlowiek tworzy oslonke (nasladuje innych ludzi) ale tak naprawde tam gdzies w srodku kazdy jest zupelnie inny... Samia odpowiedział(a) o 02:26 jak płatki śniegu może jak kula śnieżna to takgniew który w nas jest pali nas i wtedy nie jesteśmy sobą (w tym przypadku jesteśmy wodą)tak jak każdy płatek śniegu tak i my jesteśmy piękni piękni8 węwnątrz i na zewnątrzżycia nie da się kupić choć w tych czasach dadla każdego ma inną wartosc blocked odpowiedział(a) o 09:53 Można to tak ująć...ale jeśli płatki śniegu połączą się w jedność, tworzą na ulicach całe zaspy śniegu, prawda? Niby jeden człowiek to nic. Nic nie znaczy jedna dusza. Ale jeśli po kolei ktoś zabijał by takiego 'jednego, nic nie znaczącego człowieka' to w końcu nic by nie było, czyż nie? Może dla milionów mas jesteśmy niczym. Ale człowiek człowieka uzupełnia, że tak to ujmę...dla niektórych ludzi każdy z nas jest bardzo ważny. Właśnie, nic nie znaczy. Dlatego też jeśli podążasz za wszystkimi - jesteś tego nie robisz, też jesteś zerem, ale trochę mniejszym. ^.^Szkoda, że tego punktu widzenia nie pojmują sędziowie, który morderców dają na karę śmierci, czy dożywocie. Jakby ich jedno zabójstwo niby coś zmieniło .. Nikt nawet tego nie odczuł. Ja też znalazłam kilka takich samych. Czasem znajdą się inne, ale jest taki kształt, który widziałam parę jakiś taki dramatyczny, a ja się tego wystrzegam, dlatego odpowiem zwięźle: każdy płatek nadaje znaczenie całości. Każdy musi być, i żadnego nie można poświęcać od tak sobie. A, że i tak giną - to inna sprawa. blocked odpowiedział(a) o 14:55 Wiele razy widziałem płatki śniegu. Większość jest dość schematyczna, niemalże identyczna. Ale nigdy, nigdy nie znajdziesz takiego samego. Czasami mogą się zlepić, czy w inny sposób stracić swój oryginalny kształt, dołączając się do tej kupki śniegu, tam pod drzewem, gdzie tylko będą czekać, aż przykryje je kolejna warstwa. Tyle, że to z tych warstw sprawne ręce są w stanie stworzyć rzeczy. Właśnie te bardziej inne, zagubione płatki śniegu tym dłonią uciekają, niesione przez wiatr. Czasami trafią na szczyt bałwana, gdzie ozdobią go piękną lodową koroną, czasami zderzą się z innym i upadną na ziemie... A gdy już upadną, to tracą swoją wyjątkowość. Zdarza się, że silny wiatr porwie trochę puchu do góry, gdzie na nowo odzyskują swoją indywidualność i zadanie zadziałania gdzie na końcu i tak wszystkie oszcza pies. Aramil odpowiedział(a) o 18:44 Powiem nieco inaczej ponieważ zupełnie inaczej postrzegam ludzi i cała ludzkość. Jedno małe życie być może nic nie znaczy ale... Jeśli założymy, że ta teoria jest prawdziwa, nie byłoby czegoś takiego jak dyktatorzy (przecież to tylko jeden człowiek tak? Ale jego decyzja zawarza na życiach wielu), tak samo jeśli mówimy o żołnierzach, niżej lub wyżej położonych, to od ich decyzji zależą losy wojen i ponownie losy milionów czasami nawet ludzi, nie mam racji? Owszem, nie mówimi tu o "ludziach" którzy za każdym razem idą tam, gdzie im się karze, bez emocji, barwy czegokolwiek co wielu nazywa po prostu "powodem"(eng. reason - brzmi lepiej i nie wiem jak dokładnie przetłumaczyć)Jak to powiedział kiedyś stary mistrz:-Nie jesteś człowiekiem...-Ależ mistrzu, czemu? Jestem przecież taki jak TY!-Nie jesteś człowiekiem, do póki nie będziesz miał swojego własnego powodu do ten właście rzeczony "powód do życia" jest tym co określa wartość człowieka. Człowiek, który idzie tylko za silniejszymi nie mając swojego własnego zdania ma najniższą wartość (jakąś ma ale nikłą) jeśli chodzi o jego czlowieczeństwo. Jednak człowiek, który prowadzi innych, jest na czele dzięki swojej charyźmie, swoim planom jest człowiekiem który na pewno nie "wtopi się w śniech" lub nie "zagubi się w locie z wiatrem" ponieważ On nie pozwoli komukolwiek na zdetronizowanie jest wielu, i każdy się różni... KAŻDY! Chociażby historią, emocjami, podejściem do sprawy. Owszem są Ci ludzie bez wyrazu jednak i oni mają jakąś przeszłość nie mam racji? Każdy jest inny. A mówienie, że jedno życie nic nie znaczy, jest błędne. Jedno życie może zawarzyć nad życiami miliarda innych ludzi, jeden skurcz mięśnia w palcu, spowodować potrafi tragedię narodu, rodziny czy nawet jednostki. Każde istnienie ma jakiś cel na tym świecie, a gdyby go nie miało, nie byłoby niczego. blocked odpowiedział(a) o 02:24 PIERDZIELISZ. PUCHAŁKĘ ZARAZ CI WYJAŚNIO WSYZTSKO:Gadasz jak gupek. Każdy jest inno, oczywicha. Ja np. nie widzo nikogo takiego, jak ja. Pod względem charakteru i wyglądu. Newa. Myśli masz inne, zachowanie inne, wszystko. Tylko dla niektórych czarny jest taki sam jak biały co co w tym stylu. blocked odpowiedział(a) o 02:24 jak uważasz że płatki śniegu są takie same, to zalecam wizytę u okulistya porównanie to w sumie trafne blocked odpowiedział(a) o 13:45 Każdy jest inny. Po prostu nie patrzysz dokładnie. Każdy ma jakąś, chociaż drobną różnicę. Tyle, że płatek śniegu nie ma duszy i nie [LINK] Yálie odpowiedział(a) o 16:10 Moje jedno, małe życie znaczy dla mnie wiele. Mówcie co chcecie, ja je cenię. Z resztą, co ja będę się rozpisywać. Każdy jest inny. Nigdy nie znalazłam nikogo chociaż w połowie identycznego jak ja. blocked odpowiedział(a) o 16:49 Kotku.. Niektórzy po prostu są szablonowymi bałwanami. Kazdy człowiek jest wynależli to wszystko do okoła tym każdy człowiek decydują o losach milionow . Kitsune. odpowiedział(a) o 21:24 Racja. My, ludzie robimy się do bólu identyczni. Wkurza mnie jak ktoś mówi, że jest oryginalny, a ja wiem, że nie jest. Mam wtedy ochotę trzasnąć takiego człowieka w twarz i kazać mu się otrząsnąć. Istotnie, jedno małe życie nic nie znaczy, według mnie można też poświęcić jeden "płatek" w imię wyższego dobra. Nie liczy się jednostka tylko ogół, całość. Uważasz, że ktoś się myli? lub Zasypalo nas na biało, śniegu tyle że aż strach - Tekściory.pl – sprawdź tekst, tłumaczenie twojej ulubionej piosenki, obejrzyj teledysk.

Pamiętacie, jak pisaliśmy o naszej podróży do Doliny Wiosny? Otóż nieco znużeni już tą niezimową u nas pogodą, wybraliśmy się do Doliny Wiosny, pierwszy raz w tym roku. I odkryliśmy oznaki wiosny! Tak, śnieżyce wiosenne i fiołki już tam są! To znaczy, że niedługo będą wszędzie! Z pewnością i przebiśniegi! Na balkonie to już od jakiegoś czasu cieszą nas krokusy :). A na temat koloru śniegu, którego w tym roku było u nas tak niewiele, wpadła nam w ręce pewna opowieść. Zachwyciła ona nasze Pociechy - może i Waszym się spodoba :)? /za Oskarem Dähnhardt/ Bóg stworzył wszystko: trawę, zioła i kwiaty. I dał im najpiękniejsze kolory, jakie tylko przyszły mu do głowy. Stworzył także śnieg i rzekł do niego: "Ty, który potrafisz wszystko przykryć, sam możesz znaleźć odpowiedni dla siebie kolor." Snieg poszedł więc do trawy i powiedział: "Daj mi, proszę, swój zielony kolor!". Następnie poszedł do róży i poprosił o jej czerwoną sukienkę. Odwiedził także fiołka. I słonecznika. Przecież chciał mieć piękny kolor! Ale i trawa, i kwiaty wyśmiały go i odesłały z niczym... Wtedy siadł sobie śnieg koło przebiśniega i rzekł zasmucony: "Jeśli nikt nie da mi jakiegoś koloru, to stanie się ze mną to samo, co z wiatrem - jest taki niedobry tylko dlatego, że go nie widać". Zlitował się kwiatuszek nad biednym śniegiem i rzekł: "Jeśli podoba ci się mój płaszczyk, możesz go mieć." Snieg wziął więc jego płaszczyk i od tej pory jest biały. Niestety dla wszystkich kwiatów jest wrogiem, tylko z przebiśniegiem się lubią. I jak :)? Pozdrawiamy, Małgosia&Florian z Ekipą

Znajdujesz się na stronie wyników wyszukiwania dla frazy dzisiaj całą noc padało śniegu tyle że aż strach zasypało nas na biało przysypało dom po dach. Na odsłonie znajdziesz teksty, tłumaczenia i teledyski do piosenek związanych ze słowami dzisiaj całą noc padało śniegu tyle że aż strach zasypało nas na biało przysypało

Chodniki i przystanki pod śniegiem, błoto na ulicach i… skrobanie szyb w samochodach - tak dziś wyglądał poranek w Warszawie. W ciągu jednej nocy w stolicy napadało 12 cm śniegu. Na głównych stołecznych ulicach z zimą walczyło w sumie 170 pługosolarek. (fot. Piotr Halicki/Onet) 15 Zobacz galerię Onet 1/15 Zasypało Warszawę. W ciągu nocy napadało 12 cm śniegu Onet Chodniki i przystanki pod śniegiem, błoto na ulicach i… skrobanie szyb w samochodach - tak dziś wyglądał poranek w Warszawie. W ciągu jednej nocy w stolicy napadało 12 cm śniegu. Na głównych stołecznych ulicach z zimą walczyło w sumie 170 pługosolarek. (fot. Piotr Halicki/Onet) 2/15 Zasypało Warszawę. W ciągu nocy napadało 12 cm śniegu Onet Śnieg zaczął sypać jeszcze w poniedziałek wieczorem. O godz. na stołeczne ulice wyjechały pierwsze pługosolarki. (fot. Piotr Halicki/Onet) 3/15 Zasypało Warszawę. W ciągu nocy napadało 12 cm śniegu Onet - Działania służb oczyszczania trwały nieprzerwanie przez całą noc. W akcji posypywania jezdni i płużenia błota pośniegowego uczestniczyło 170 pługosolarek, które przez blisko 12 godzin pracowały na tych ulicach, którymi kursują autobusy komunikacji miejskiej - mówi Onetowi Iwona Fryczyńska, rzeczniczka Zarządu Oczyszczania Miasta. (fot. Piotr Halicki/Onet) 4/15 Zasypało Warszawę. W ciągu nocy napadało 12 cm śniegu Onet Zgodnie z umowami podpisanymi z miastem, firmy sprzątające mają cztery godziny od ustania opadów śniegu na oczyszczenie ulic i doprowadzenie ich do pełnej przejezdności. Odśnieżanie dotyczy także terenów dla pieszych - przejść na skrzyżowaniach, dojść do stacji metra, kładek. Wykonawcy tych prac odgarniają śnieg, a następnie posypują nawierzchnie piaskiem. I te miejsca rzeczywiście szybko zostały wysprzątane. (fot. Piotr Halicki/Onet) 5/15 Zasypało Warszawę. W ciągu nocy napadało 12 cm śniegu Onet Gorzej było na mniejszych uliczkach i chodnikach. - Tu nawet nikt się nie pojawił z łopatą, nie mówiąc już o pługu. A ja przez to do pracy będę szła dwa razy dłużej - denerwowała się Janina Głowacka, która około godz. brnęła w śniegu idąc po chodniku wzdłuż ul. Kolejowej. (fot. Piotr Halicki/Onet) 6/15 Zasypało Warszawę. W ciągu nocy napadało 12 cm śniegu Onet Denerwowali się także warszawiacy chcący wejść na przejścia dla pieszych. Zanim bowiem pojawili się na pasach musieli najpierw przebrnąć przez pośniegową breję zgarniętą na chodnik przez... pługi. (fot. Piotr Halicki/Onet) 7/15 Zasypało Warszawę. W ciągu nocy napadało 12 cm śniegu Onet Najgorzej było jednak na chodnikach i uliczkach osiedlowych. Ich zarządcy najwidoczniej zaspali, bo ludzie brnęli w białym puchu po kostki, a kierowcy ślizgali się na rozjeżdżonym, a nie sprzątniętym śniegu. (fot. Piotr Halicki/Onet) 8/15 Zasypało Warszawę. W ciągu nocy napadało 12 cm śniegu Onet Skargi dotyczące nieodśnieżonych chodników i ulic najlepiej kierować do straży miejskiej. (fot. Piotr Halicki/Onet) 9/15 Zasypało Warszawę. W ciągu nocy napadało 12 cm śniegu Onet Dzisiaj, tylko do godz. 12, stołeczni mundurowi dostali blisko 160 takich zgłoszeń. (fot. Piotr Halicki/Onet) 10/15 Zasypało Warszawę. W ciągu nocy napadało 12 cm śniegu Onet - Skargi dotyczyły głównie ulic i chodników osiedlowych, główne drogi były posprzątane - mówi Onetowi Monika Niżniak, rzeczniczka straży miejskiej. (fot. Piotr Halicki/Onet) 11/15 Zasypało Warszawę. W ciągu nocy napadało 12 cm śniegu Onet W momencie, kiedy strażnicy dostają skargę, idą do zarządcy danego chodnika lub drogi i wydają mu polecenie uprzątnięcia śniegu. (fot. Piotr Halicki/Onet) 12/15 Zasypało Warszawę. W ciągu nocy napadało 12 cm śniegu Onet I przy pierwszym zgłoszeniu na tym się kończy. (fot. Piotr Halicki/Onet) 13/15 Zasypało Warszawę. W ciągu nocy napadało 12 cm śniegu Onet - Ale jeżeli ponownie zostajemy wezwani do tego samego miejsca, a zarządca terenu naszego polecenia nie wykonał, zostaje ukarany 100-złotowym mandatem - tłumaczy Monika Niżniak (fot. Piotr Halicki/Onet) 14/15 Zasypało Warszawę. W ciągu nocy napadało 12 cm śniegu Onet Zdaniem synoptyków, w ciągu dnia opadów już nie powinno być, a temperatura ma wynieść maksymalnie -1 stopni Celsjusza. (fot. Piotr Halicki/Onet) 15/15 Zasypało Warszawę. W ciągu nocy napadało 12 cm śniegu Onet Zima "zaatakowała" Warszawę z pełną mocą. W nocy spadło 12 cm śniegu. (fot. Piotr Halicki/Onet) Data utworzenia: 18 grudnia 2012 12:56 To również Cię zainteresuje Masz ciekawy temat? Napisz do nas list! Chcesz, żebyśmy opisali Twoją historię albo zajęli się jakimś problemem? Masz ciekawy temat? Napisz do nas! Listy od czytelników już wielokrotnie nas zainspirowały, a na ich podstawie powstały liczne teksty. Wiele listów publikujemy w całości. Znajdziecie je tutaj.

Ślady twoje zasypało w śniegu całkiem się zgubiły szukać trudno - wszędzie biało czekać - też nad moje siły Gdzie cię poniosło na tych saniach co ci się stało w środku zimy a jeszcze latem byłaś ze mną czy w twoje życie wszedł ktoś inny? Między nami tyle śniegu Między nami tyle lodu Czy trafimy znów na siebie? Wirtualny spacer po szkole Szkoła Strona główna O szkole Obwód szkoły Książka telefoniczna Wymiana międzynarodowa Projekty edukacyjne Szkoła Promująca Zdrowie Sukcesy uczniów Wydarzenia szkolne Rok szkolny 2019/2020 Rok szkolny 2018/2019 Rok szkolny 2017/2018 Rok szkolny 2016/2017 Rok szkolny 2015/2016 Rok szkolny 2014/2015 Rok szkolny 2013/2014 Rok szkolny 2012/2013 Rok szkolny 2011/2012 Rok szkolny 2010/2011 Rok szkolny 2009/2010 Media o nas Galeria Dokumenty RODO - Kalendarz szkolny Dla ucznia Samorząd Uczniowski Doradca zawodowy Nauczanie zdalne Zajęcia pozalekcyjne DSD ECDL Sport UKS Piątka Siatkarski Ośrodek Szkolny Szkolne Koło Caritas Egzamin ósmoklasisty Gazetka szkolna "Piąteczka" Tuż przed feriami uczniowie klasy 1c, 1d oraz 3a przygotowali dla swoich rówieśników apel ,,BEZPIECZNE FERIE”. Miał on na celu zachęcenie uczniów do aktywnego spędzania czasu wolnego podczas zimowego wypoczynku z zachowaniem zasad bezpieczeństwa. Uczniowie zaprezentowali wiersze, piosenki, zimowy taniec Śnieżynek z udziałem uczennic klasy 1b, a także przestrogi dotyczące zachowania podczas zabaw na świeżym powietrzu oraz bezpiecznego poruszania się po ulicach i drogach. Przedstawione rady i przestrogi pozwoliły uświadomić dzieciom konsekwencje nierozważnych zachowań, że korzystając z przyjemności nie należy zapominać o bezpieczeństwie. W drugiej części apelu podsumowano udział w konkursach zorganizowanych w pierwszym semestrze roku szkolnego 2018/2019. Uczniowie, którzy zajęli wysokie miejsca w różnorodnych konkursach zostali obdarowani nagrodami oraz pamiątkowymi dyplomami, które wręczyła Pani Dyrektor Marta Mianowana. Wszystkim nagrodzonym podczas apelu, a także biorącym czynny udział w konkursach uczniom, serdecznie gratulujemy i życzymy dalszych sukcesów. GALERIA ZDJĘĆ Znajdujesz się na stronie wyników wyszukiwania dla frazy zasypało nas na biało. Na odsłonie znajdziesz teksty, tłumaczenia i teledyski do piosenek związanych ze słowami zasypało nas na biało. Tekściory.pl - baza tekstów piosenek, tłumaczeń oraz teledysków. Dom mojej matki stał na brzegu miasteczka, przy ulicy obwodowej, wzdłuż której mieściły się budynki gospodarskie, sad i ogród warzywny. Za domem ciągnęły się nasze grunty, zawarte między drogą boczną a pocztowym gościńcem. Ze strychu, gdzie znajdował się pokoik brata, w zwykłym czasie napełniony rupieciami, można było widzieć z jednej strony kościół, rynek, żydowskie sklepiki i starą kapliczkę św. Jana, z drugiej — nasze pola, potem olszynę, dalej głębokie wąwozy zarosłe krzakami, wreszcie — samotną chatę, o której ludzie wspominali z niechęcią, a niekiedy z przekleństwem. Miałem wówczas lat siedem i chowałem się przy matce. Była to kobieta wysoka i silna. Pamiętam jej twarz rumianą i energiczną, kaftan podpasany rzemieniem i pukające buty. Mówiła głośno i stanowczo, a pracowała od rana do nocy... O świcie była już na dziedzińcu i oglądała krowy, konie, kury, czy nie dzieje się im jaka krzywda, i czy dostały jeść. Po śniadaniu szła w pole, zbaczając do chorych, których w miasteczku nigdy nie brakło. Gdy wracała do domu, czekali na nią różni interesanci: jeden chciał kupić bydlątko, drugi pożyczyć zboża lub pieniędzy; ta radziła się o kaszlące dziecko, a tamta przyniosła na sprzedaż garstkę lnu. Prawie nie mogę wyobrazić sobie matki samotnej; zawsze kręcili się przy niej ludzie, jak gołębie przy gołębniku, prosząc o coś lub za coś dziękując. Ona w całej okolicy wszystkich znała, wszystkim pomagała i radziła. Rzecz, zdaje się, niegodna wiary, a przecie tak było, że nawet ksiądz proboszcz i pan burmistrz przychodzili zasięgać jej zdania. Ona rozmawiała z nimi, robiąc pończochę, a następnie, jakgdyby nic, biegła doić krowy. Umiała też w razie potrzeby zaprząc konie do wozu i wyjechać po snopy, a nawet drew narąbać. Wieczorami szyła bieliznę, albo łatała moje odzienie; w nocy, gdy psy mocniej ujadały, zrywała się z łóżka i, ledwie odziana w gruby szlafrok, obchodziła budynki. Raz wystraszyła złodzieja. Chłopi, panowie, dzieci, chorzy, zwierzęta, drzewa, nawet kamień przy wrotach — wszystko ją obchodziło. Tylko o chacie, stojącej za naszemi polami, nie wspominała nigdy. Jej mieszkańcy snadź byli bardzo zdrowi i szczęśliwi, gdyż mama wcale nie zaglądała do nich. Ojciec mój od kilku lat nie żył; pamiętam go tyle, żem codzień ofiarował Bogu pacierz za jego duszę. Raz, kiedym był bardzo senny i poszedłem spać bez pacierza, pokazała mi się w nocy dusza ojca na ścianie. Zląkłem się nadzwyczajnie i do rana przeleżałem z głową schowaną pod kołdrą. Nazajutrz powiedzieli mi, że to blask księżyca padał na ścianę przez serce wycięte w okiennicy. Od tej jednakże pory nigdy nie zapomniałem modlić się za ojca. Miałem też brata o kilkanaście lat starszego ode mnie. Przypominam go sobie, jak przez mgłę, ponieważ widziałem go zaledwie parę razy w życiu. Wiem, że nosił czarny mundur ze złotemi guzikami i szafirowym kołnierzem i że sposobił się na doktora. Nieraz, zdjęty ciekawością, wychodziłem na strych, ażeby przez najwyższy dymnik zobaczyć stolicę, gdzie uczył się brat, a przynajmniej miasto, do którego mama jeździła po kilka razy na rok. Nieraz śledziłem pocztową bryczkę, szybko jadącą w tamtą stronę. Bryczka i wiszący nad nią obłok kurzu ginęły w lesie, który wypełniał szczelinę między niebem a ziemią, a przede mną wdali stała tylko chata samotników, skulona i czająca się. Niekiedy słoneczne światło padało w jej okienka; wówczas nie mogłem oprzeć się złudzeniu, że widzę głowę dużego kota, który patrzy na mnie, jakby chcąc się rzucić. Ogarniał mnie strach, i kryłem się za ramę dymnika, ciesząc się, że teraz nie zobaczy mnie potwór. Wnet jednak ciekawość przemagała obawę, znowu wyglądałem i zapytywałem się w duchu: kto w chacie mieszka?... Czy to nie jest chałupka na kurzej nóżce, o której tyle słyszałem od prządek, i czy w niej nie siedzi czarownica, zamieniająca ludzi w zwierzęta?... Dzień za dniem upływał bardzo szybko. Ledwiem wstał, już trzeba było się kłaść; ledwiem się położył, już trzeba było wstawać. Każdego prawie dnia chciałem coś zrobić, a gdy nadszedł wieczór, przypomniałem sobie, żem nic nie zrobił. Czas uciekał, jak podróżni, na których niekiedy patrzałem przez okno: mignęły konie, furman i, nim poznałem, kto jedzie, już było widać tył bryczki. Mogę powiedzieć, że całe dzieciństwo spłynęło mi w jeden dzień. Było jeszcze ciemno w pokoju, kiedy stara moja niańka weszła z brzemieniem drzew i, cicho położywszy je na podłodze, zaczęła układać polana w kominku. Matka siedziała już na łóżku, szepcząc pacierz: — «Zdrowaś Panno Marjo, łaski pełna»... A jak tam na dworze, Łukaszowa? — Niczego — odpowiedziała niańka. — «Pan z Tobą, błogosławionaś Ty»... A Walek już wyjechał? — Już musi[1] jest za wrotami. W okamgnieniu matka była ubrana i, zdjąwszy ze ściany pęk kluczów z jelenim rożkiem, wyszła z alkierza[2]. Z komina padły na pokój czerwone blaski, drzewo zatrzeszczało, ode drzwi pociągał rzeźwy chłód, a za oknami świergotały roje ptaków. Spojrzałem na klęczącą przed kominem Łukaszową. Stara kobieta, w czepku z falbanami, podobna była do sowy; zwróciła ku mnie twarz koloru drzewa i okrągłe oczy i, śmiejąc się, rzekła: — Już ci się chce zbytków!...[3] Udawałem, że śpię, lecz nagle ogarnęła mnie taka radość, nie wiem nawet z jakiego powodu, żem zerwał się z łóżka i jednym skokiem usiadłem na karku niańce. — A cóż to za zgryzota z tym chłopczyskiem! — irytowała się baba, spychając mnie na podłogę. — Idź zaraz do łóżka, ty sowizdrzale[4], bo się zaziębisz... Antoś, mówię ci: idź, pókim dobra, bo pani zawołam! Byłem znowu w łóżku. Wtedy niańka wzięła przed komin moją koszulę dzienną, aby ją wygrzać, a ja tymczasem zdjąłem nocną. — Uuu!... ty bezwstydniku paskudny!... — gniewała się — żeby też taki duży chłopiec goło chodził... Nie ma to w oczach ambicji za grosz... No... czegóż się znowu ubierasz w nocną koszulę, kiej[5] ci chcę włożyć dzienną?... Antoś, ustatkuj ty się... Potem brała moje majtki; były one zeszyte razem z kaftanikiem. Ażeby ubrać się w nie, należało przez tylne wejście włożyć jedną nogę, potem drugą, a następnie wsuwać ręce w ciasne rękawy. — Antoś! stójże spokojnie!... — upominała niańka, zapinając mi na plecach cztery guziki. — Teraz se siądź, trza cię obuć. Antoś! trzymaj nogę prosto, bo ci pończochy nie włożę... O, widzisz, znowu pękł trzewik, i zerwany sznurek. Moje nieszczęście z tym chłopczyskiem!... Antoś! nie kręć się, bo pani zawołam. Stójże, włożę ci sukienkę. A gdzie pasik? Patrzajcie go, pasik w łóżku!... Jak będziesz taki dokucznik, to cię złapię kiedy i zaniosę do starego za olszynę. On ci da!... — Oj! oj! a co on mi zrobi? — odpowiedziałem zuchwale. — Nie bój się, nie takim on robił, co ich pogubił do śmierci. Niech Bóg broni każdego grzesznego? — Ten stary? — Jużci on. — Ten, co mieszka w chałupce? — Jużci tak. — Za naszemi polami? — A ino. — On sam mieszka? — pytałem zaciekawiony. — Któżby z nim mieszkał? Od takiego to i złodziej ucieka. — Cóż on za jeden? — A licho go wie, chorobę! Zdrajca i tyle. Tfu! w imię Ojca i Syna... — mruczała baba, spluwając. — Ma kogo spotkać nieszczęście, lepiej niech jego spotka. Mów pacierz, dziecko; już śniadanie gotowe. Ukląkłem i, mówiąc pacierz, spluwałem za siebie, jak Łukaszowa, bo mi wciąż na myśl przychodził niedobry człowiek, z którym nawet złodzieje nie chcą mieszkać. Poszedłem do śpiżarni ucałować ręce matki, a tymczasem Łukaszowa zaniosła mi do jadalnego pokoju sitny chleb[6] i talerz żurku[7], zatartego czosnkiem i zasypanego kaszą hreczaną. Zjadłem go z pośpiechem i zaraz pobiegłem na dziedziniec wystrugać pałasz z gonta. Nimem wyszukał deseczkę, nimem wyostrzył nóż i zatamował krew ze skaleczonego palca, patrzę — a tu wlecze się pan Dobrzański. — To nieprawda, ażeby już była jedenasta! — pomyślałem rozgniewany i uciekłem schować się za stajnię. Lecz, nim ochłonąłem z prędkiego biegu, już słyszę niańkę, jak woła wniebogłosy: — Antoś!... Antoś!... pan nauczyciel przyszedł. — Nie pójdę! — krzyknąłem, pokazując w tamtym kierunku język. Wtem odezwała się mama: — Antoś!... Do nauki... Boże, jaki byłem zły w tej chwili! No, ale co robić? Wyszedłem z poza stajni i wlokłem się do domu, pragnąc, żeby mi się droga wyciągnęła, jak stąd do stolicy. I dziwna rzecz, droga istotnie trochę się wydłużyła. Zajrzałem przez okno do pokoju jadalnego, myśląc, iż może stało się coś takiego, że pan Dobrzański zniknął. Gdzie tam! Siedzi przy stole, jak straszydło, w swoim surducie, z wysoką czupryną, z kołnierzykami do skroni, z szyją długą, jak biczysko, okręcone w czarną chustkę. Już wydobywa mosiężne okulary i zaciska je na nosie. Z prawej strony na stole czerwona chustka, z lewej — brzozowa tabakierka z rzemykiem... Boże, że też niema sposobu na takiego człowieka!... Przychodzi rano i po południu, jak zmora, a ja nic zrobić nie mogę przez niego! Wszedłem do pokoju i, niedbale pocałowawszy w rękę pana Dobrzańskiego, zacząłem wyciągać z szuflady książki i kajety. Szło to bardzo powoli, lecz nareszcie — skończyło się. Usiadłem do lekcji. Dziś już nie wyobrażam sobie, jakim sposobem wytrzymywałem dwie godziny strasznej męki, nazywającej się lekcją. Byłem jak ptak, przywiązany nitką za nogę. Ilem ja razy chciał zerwać się, wyskoczyć za okno i uciekać, gdzie oczy poniosą!... Kręciłem się, jakbym siedział na szczotce do czesania lnu[8], a niekiedy z rozpaczy tak machałem nogami, żem uderzał w dno stołu. Wtedy siwy surdut pana Dobrzańskiego, a później jego głowa, osadzona na wysokiej szyi, zwracały się w moją stronę. Czerwieniłem się i cichłem, czując nad sobą okrągłe okulary i niebieskie oczy, patrzące przez wierzch szkieł, i już byłem od świętej pamięci spokojny, kiedy pan Dobrzański zaczynał: — A to co za hałasy? Nie wiesz, że jesteś na lekcji i powinieneś zachowywać się, jak w kościele? Mówiłem ci to już nieraz. Potem brał tabakierkę z brzozowej kory, strzelał w nią palcami, ciągnął za rzemyk, zdejmował wieko, zażywał tabaki i, znowu strzeliwszy z palców, kończył: — Ośle jakiś.. Zdaje mi się, że największą dla mnie mękę stanowiły długie przerwy w upomnieniach pana Dobrzańskiego. Zgóry wiedziałem, co powie, dziesięć razy powtórzyłem sobie to samo w myśli, a on dopiero zaczynał, przerywał i znowu mówił dalej. Ciągnęło się to bez końca. Nareszcie pan Dobrzański brał długi kajet, linjował go kantówką[9] i w pierwszym wierszu zgóry wypisywał mi jako wzór do kaligrafji: «...Ojczyzno moja, ty jesteś jak zdrowie...»[10] Temperował pióro, układał mi ręce i kajet na stole i posuwał kałamarz. Potem obowiązany byłem ten sam wiersz przepisać sześć razy, głośno go powtarzając. Pan Dobrzański drzemał sobie teraz w fotelu, a ja śpiewającym głosem mówiłem: — «...Ojczyzno moja, ty jesteś...» — «Jak zdrowie!» — wrzasnąłem głośno. Pan Dobrzański ocknął się. — Dziękuję! — odparł poważnie. Zdawało mu się, że kichnął, więc utarł nos w czerwoną chustkę i znowu zażył tabaki. Powtarzało się to prawie codzień i stanowiło dla mnie jedyną rozrywkę przy lekcjach, tem bardziej, iż kaligrafja wypadała zawsze na końcu. Zaraz po nauce jedliśmy razem obiad. Niekiedy gospodyni spóźniała się, więc po kaligrafji następowało jeszcze — powtarzanie na wyrywki. — Kto cię stworzył? — pytał pan Dobrzański. — Bóg Ojciec. — Do... brze. A ile jest części świata? — Siedm. Poniedziałek, wtorek... — Źle, ośle!... Pytam o części świata. — Pięć! pięć!... Europa, Azja, Afryka, Ameryka, Oceanja... — Do... brze. A sześć razy dziewięć?... — Sześć razy siedm... sześć razy ośm... sześć razy dziewięć — pięćdziesiąt i cztery. — Do... brze. A kogo najbardziej powinieneś kochać na tym świecie? — Boga, ojczyznę, mamę i brata, pana nauczyciela, a potem wszystkich ludzi. — Do... brze — odparł pan Dobrzański. Chcąc uwolnić się od dalszych badań na wyrywki, raz zapytałem go: — A Łukaszową trzeba kochać? — Moż... na — odparł pan Dobrzański po namyśle. — A Walka? Nauczyciel spojrzał przez wierzch okularów. — Sam przecie mówiłeś, ośle jakiś, że trzeba kochać wszystkich ludzi... Wszystkich. Zwiesił głowę na piersi i po chwili rzekł głucho: — Wszystkich, wyjąwszy tych, którzy zdradzają. — A kto nas zdradził? Pan Dobrzański jakby zaczerwienił się, wziął do ręki tabakierkę, lecz nagle postawił ją i odparł: — Poznasz ich, gdy podrośniesz. Snadź była to rzecz straszna, której mi nie wyjaśnił; zresztą, choć nic nie wiedziałem, czułem głęboki smutek na samą myśl o człowieku, którego nikt nie powinien kochać. Biedak ten mieszkał niedaleko nas, jego domek widywałem codzień, lecz mimo to, gdybym go kiedy spotkał na drodze, nie mógłbym zdjąć przed nim czapki i powiedzieć: «Dzień dobry panu, a dlaczego pan tak dawno nie był u nas»... Jego u nas nikt nie wyglądał. Gdy zegar wykukał pierwszą, wchodziła niańka do naszego pokoju ze stosem talerzy. Książki i kajety w okamgnieniu znikały ze stołu, a ich miejsce zajmował czerwony obrus w białe kwiaty i trzy nakrycia. Po chwili ukazała się mama, a za nią waza barszczu z uszkami i salaterka grochu. Pan Dobrzański przywitał się z matką, a gdy zupa już była rozlana, powstał i odmówił modlitwę: «Pobłogosław, Boże, nas i te dary, które z Twojej świętej szczodrobliwości pożywać mamy. Amen». Potem siadaliśmy i jedli, milcząc. Nim wnieśli drugą potrawę, mama zapytała: — Cóż, panie Dobrzański, jak się dziś Antoś sprawował? Nauczyciel pokiwał głową, popatrzył na mnie apatycznym wzrokiem i odparł: — Tak, jak to on. — A co słychać na świecie? Pan Dobrzański poprawił stojącego czuba włosów i rzekł nieco ożywiony: — Mówią na poczcie, że Francuz zaczyna się ruszać. — Czegóż on chce? — Jakto czego, mościa dobrodziejko?... — zawołał stary głosem pełnym energji. — Cóż to pani nie wie? Wojny chce... — A nam co z tego? Pan Dobrzański rzucił się na fotelu. — Och, nie gadałabyś pani takich rzeczy przy dziecku! Co nam z tego? Nam wszystko z tego, i basta... — Zobaczymy, zobaczymy — odpowiedziała mama. — Rozumie się, zobaczymy!... — powtórzył stary z uniesieniem. — Tu niezadługo ludzie przestaną w Boga wierzyć! — dodał. Oczy mu błyszczały, a na zwiędłą twarz wystąpił silny rumieniec. Wziął w rękę nóż i począł dzwonić w talerz. — Dałby Bóg, — rzekła znowu matka — żeby się wróciły dobre czasy. — Niechnoby nie dał! — mruknął starzec, zaciskając nóż w pięści. Matka spojrzała mu w oczy. Nauczyciel z gniewem ujął się ręką pod boki: — A pani co mówi? Może byliby się pokłócili. Szczęściem, niańka wniosła duży półmisek pachnącej kiełbasy z sosem i drugi — tartych kartofli ze słoniną. Nastała cisza i przetrwała do końca obiadu, na którego zaokrąglenie mama i pan Dobrzański wypili po szklance piwa. Niańka sprzątnęła półmiski. Powstaliśmy z krzeseł, a nauczyciel mówił: — «Dziękujemy Ci, Boże, za posiłek, nam udzielony; bądź błogosławion w darach i we wszystkich dziełach Twoich. Amen!» Szybko pocałowałem w rękę mamę i pana Dobrzańskiego i wybiegłem na podwórko. W chwilę potem, ukryty za płotem, widziałem, jak nauczyciel w wysokiej rogatej czapce dreptał ku swemu domowi, opierając się na zakrzywionym kiju. W dni świąteczne, osobliwie podczas długich wieczorów, było u nas bardzo wesoło. Przychodził ksiądz proboszcz z siostrą, niziutki i okrągły pan burmistrz z żoną i trzema córkami, staruszka pani majorowa z dwiema wnuczkami, pan pocztmajster, kasjer, sekretarz magistratu i sekretarz z poczty. Starsi siadali do kart, młodzi grali w loteryjkę, w cenzurowanego, w ślepą babkę, a wszystko z ogromnym krzykiem. Znudzili się tem jednak bardzo prędko, więc najładniejsza panna, burmistrzówna, poprosiła pana kasjera, ażeby im zagrał do tańca. — Dajcież mi państwo spokój — bronił się kasjer — nie wziąłem nawet gitary z domu. — To poślemy po nią! — wołały panny. — Gitara jest już w kuchni! — odezwałem się nieproszony. Wszyscy w śmiech, pan kasjer chciał mnie pociągnąć za ucho, ale dwie panny schwyciły go za ręce, a tymczasem pan sekretarz wybiegł z pokoju i za chwilę przyniósł gitarę - w zielonej koszulce. Kasjer wciąż się bronił. — Moi państwo — mówił — na gitarze nie gra się do tańca, to za poważny instrument... Ale swoją drogą już próbował dźwięku strun i kręcił kołeczki. Było pięć panien, a nas, kawalerów, tylko trzech; więc choć sprowadziliśmy do pomocy jeszcze pana pocztmajstra, niemało każdy miał roboty. Czasem moja matka, znalazłszy chwilę wolną od zajęcia przy kolacji, wyręczała pana kasjera w graniu, a on tańczył. Trwało to jednak niedługo, ponieważ panny mówiły, że mama grywa same stare polki i walce. Na kolację podawano herbatę, zrazy z kaszą, czasami gęś pieczoną. Ogólne jednak zadowolenie dosięgało szczytu wówczas, gdy wnieśli krupnik. Była to gorąca wódka z miodem, zaprawiona goździkami i cynamonem. Dostawałem i ja tego specjału pół kieliszka, a gdym wypił, robił się ze mnie inny człowiek. Raz zdawało mi się, że już jestem zupełnie dorosły. Zacząłem mówić ty panu sekretarzowi magistratu, później oświadczyłem się pocichu starszej wnuczce pani majorowej, a nareszcie — zacząłem chodzić na ręku tak ładnie, że zarumieniony pan burmistrz powiedział, iż jestem chłopiec nadzwyczajnych zdolności. — To będzie wielki człowiek!... — wołał, uderzając ręką w stół. Alem reszty już nie dosłyszał, bo mama w tej chwili kazała mi iść spać. Była to dla mnie wielka zgryzota, gdyż po kolacji, na zakończenie wieczoru, pan kasjer śpiewał przy gitarze. Pamiętam go, jak dziś. Był to człowiek dość młody. Miał trochę niższe kołnierzyki, aniżeli pan Dobrzański, ale zato wyższą czuprynę. Chodził w ciemnozielonym surducie z krótkim stanem, w niebieskich spodniach ze strzemiączkami i z fartuszkiem[11] i w aksamitnej kamizelce w ponsowe kwiaty. Na szyi nie nosił chustki, tylko halsztuch[12]. Stawiano mu krzesło na środku pokoju. Siadłszy na niem, zakładał nogę na nogę, dostrajał gitarę, odchrząknął i zaczynał: Idę na szczyty Kaukazu, Tak wyrok boski zażądał; Może tam zginę odrazu, Już cię nie będę oglądał. — Za pozwoleniem! — przerwał pan burmistrz. — Wyjrzyjno, panie sekretarzu, czy kto nie podsłuchuje pod oknem. Pan sekretarz zapewnił, że nikt nie podsłuchuje, a pan kasjer po przegrywce śpiewał dalej: Może pójdę do niewoli, Między dzikie ludożerce, — Któż mnie pocieszy w niedoli, Jeśli nie ty, lube serce?... W tej chwili średnia panna burmistrzówna trąciła starszą. — To do ciebie, Jadziu, — szepnęła. — Moja Meciu! — zgromiła ją siostra, rumieniąc się. Gdy pan kasjer skończył jedną pieśń, proszono go o drugą. Następowała całkiem nowa przygrywka i wiersz: Wiatrem i śniegiem pędzony, Gdzie lecisz, ptaszyno mały? Może zabłądzisz w te strony, Które mnie dziecięciem znały? Ach, powiedz mojej rodzinie, Czy ich to nieszczęście smuci? Uważaj, czy łza popłynie, Gdy szepniesz: «Syn już nie wróci!...» — «Gdy szepniesz: Syn już nie wróci...» — powtórzyła pani majorowa drżącym głosem. — Ślicznie! ślicznie! — wołała staruszka. Po tej pieśni panny zgiełkliwie domagały się, ażeby śpiewał: «Leci liście[13] z drzewa...» Pan kasjer uderzył kilka nowych tonów na gitarze, znowu odchrząknął i śpiewał nieco zniżonym głosem: Lecą liście z drzewa, (ciszej) co tam rosły wolne, Na mogile śpiewa jakieś ptaszę polne: Nie było, nie było (ciszej) Matko, szczęścia w tobie, Wszystko się zmieniło, a twe dzieci w grobie[14]. W pokoju było cicho, jak w kościele, tylko pani majorowa szlochała. Nagle pan burmistrz schwycił się za głowę. — Za pozwoleniem! Wyjrzyjno, panie sekretarzu, na dziedziniec, czy czasem ten... nie podsłuchuje pod oknem... Sekretarz wybiegł, a obecni coś szeptali między sobą. Na dziedzińcu nie było nikogo. — No, — rzekł, skończywszy, pan kasjer — teraz zaśpiewam państwu coś bardzo zakazanego. — Bój się Boga, człowieku! — przerwał mu pan burmistrz — nie gub zacnej kobiety, która nas tak gościnnie przyjmuje... I wskazał moją matkę. — Ach! — odparła — niech robią, co chcą. Tyle naszego, że czasem piosenki wysłuchamy. — Dobrze, że pani nic nie zrobią — mówił burmistrz — ale tu jest ksiądz proboszcz, urzędnik stanu cywilnego... — Ja się tylko Boga boję — mruknął ksiądz. — No, więc — ja jestem — burmistrz... a jeżeli mi się stanie co złego, kto będzie opiekował się mojemi dziećmi?... — Niema strachu — rzekł proboszcz. — Nigdy zresztą nie widziałem, żeby ten tam... podsłuchiwał pod oknami. — Nie potrzebuje chodzić pod oknami, bo jego dom stąd o trzy kroki — upierał się zmartwiony burmistrz. — O wiorstę i dwieście sążni od poczty — wtrącił pocztmajster. — Więc przynajmniej nie drzyj się pan, śpiewaj cicho — zwrócił się burmistrz do kasjera. — Cóż znowu tatko mówi! — oburzyła się najstarsza córka. — Jak można taki piękny śpiew nazywać darciem się?... — Już to pan prezydent kroi na naczelnika powiatu — wtrącił ironicznie pan kasjer. — Niema strachu, niema! Jeżeli kto, to ja powinienbym najpierw paść ofiarą... — I padniesz, padniesz!... — odparł burmistrz. — To największy w mieście rewolucjonista — szepnął do księdza. Pan kasjer, zadowolony publicznem uznaniem jego rewolucyjności, wyprężył nogi tak, że wydawały się jeszcze cieńsze, niż zwykle. Utopił wzrok w starszej pannie burmistrzównie i śpiewał półgłosem: Już w gruzach leżą Maurów posady, Naród ich dźwiga żelaza: Bronią się jeszcze twierdze Grenady, Ale w Grenadzie zaraza. Broni się jeszcze z wież Alpuhary Almanzor z garstką rycerzy...[15] — Prześliczne! — zawołały panny chórem, patrząc na wywrócone oczy pana kasjera. — Co to jest? — spytał niespokojnie pan burmistrz. — Mickiewicz! — odpowiedział pan kasjer. — Mic-kie-wicz?... Przepraszam państwa, ale — wychodzę! Ja — mówił pan burmistrz, bijąc się w piersi — ja zbyt wiele chcę zrobić dla kraju, ażebym miał ginąć za wiersze. — Cóż pan widzisz złego w tej piosence? — zapytał niecierpliwie proboszcz. — Co?... Jegomość tak dobrze wie o tem, jak ja! — odparł pan burmistrz. — A nuta? Nuta, panie, jest taka, że gdyby mi ją zagrała kiedy kapela wojskowa, pierwszy, panie, wyszedłbym na rynek w czerwonej konfederatce. Tak! Niechby mnie zastrzelili, porąbali, roztratowali... — Czyś zwarjował, Franiu! — krzyknęła pani burmistrzowa. — Taki jestem! — wołał zaperzony prezydent. — W razie, czego Boże nie dopuść, wojny, wszystkie tutejsze zuchy wlazą w kąt, ale ja pokażę, co umiem! — Franiu, tobie się w głowie przewraca — mitygowała[16] go żona. — Jestem zupełnie przytomny, — rzucał się pan burmistrz — ale chcę, żeby tu wszyscy wiedzieli, do czego dojdzie, jeżeli mnie podrażnicie! Jestem, jak bomba, co dopóki leży spokojnie, można ją nogą kopać, ale rzuć iskrę... Chryste, ratuj!... Mówiąc tak podniesionym głosem, pan burmistrz kręcił się, jak bąk, między krzesłami. Ile sobie jednak przypominam, jego niebezpieczne męstwo nie robiło wrażenia. Ksiądz proboszcz machał koło ucha ręką, a pan kasjer niedbale brząkał na gitarze, w takt wykrzykników pana burmistrza. Tylko moja matka życzliwie kiwała głową, a spłakana pani majorowa wśród powodzi jego słów zdawała się zasypiać. — No, moi państwo, — odezwał się pan pocztmajster — czas do domu. Już dziesiąta. — Czy być może? — zdziwił się pan kasjer, któremu, ile razy śpiewał, czas wydawał się za krótki. Jakby w odpowiedzi, zegar wykukał dziesiątą. Panie były przestraszone tak późną godziną, i wszyscy zabrali się do wyjścia. Gdy niańka, ułożywszy mnie do łóżka, zagasiła świecę, zoczyłem po raz drugi, jakby na jawie, całe wieczorne zebranie: ruchliwą figurkę pana burmistrza i żółte wstążki u czepka pani majorowej, i pana pocztmajstra, i pana sekretarza, i wszystkie panny. Goście kręcili się gorączkowo, rozprawiali, śpiewali, pan burmistrz straszył ich swoją odwagą, pan kasjer grał na gitarze, zupełnie jak w rzeczywistości. Ta tylko była różnica, iż między zgromadzonymi widziałem jakiś cień, niby owego człowieka, którego napróżno pan sekretarz szukał za oknem. Chciałem go wskazać matce, ale nie mogłem podnieść ręki. Cień tymczasem snuł się po pokoju, cichy, nieujęty i dla nikogo, oprócz mnie, niewidzialny. Potem wszystko znikło, a gdym otworzył oczy, zobaczyłem przed kominem Łukaszową, która, śmiejąc się do mnie bezzębnemi ustami, mówiła: — Oho! już ci się chce zbytków... To był ranek. Anim się spostrzegł, żem już przespał noc po zabawie. W połowie marca przypadły moje urodziny, od których zacząłem ósmy rok. Na kilka dni przedtem pan Stachurski, szewc, brał mi miarę na pierwsze buty. I właśnie, kiedym zdjął trzewik dla poddania się tej operacji, zajechała przed nasz dom pocztowa bryczka, i wysiadł z niej jakiś młody mężczyzna z listem do mamy od brata. Nazwiska jego nie wiem do dziś dnia, ale na imię mu było Leon. Był to chłopiec może dwudziestoletni, śliczny, jak obraz, wesoły i nadzwyczaj lgnący do ludzi. Mamę odrazu pocałował w obie ręce i tyle nagadał jej wiadomości o bracie, że go prosiła, ażeby u nas zamieszkał na kilka dni. Jednocześnie, nim pan Stachurski zdążył mi wziąć miarę na buty, młodzieniec zaprzyjaźnił się z nim tak serdecznie, że nawet obiecał go odwiedzić w warsztacie. Potem sprowadził się do pokoiku na górę i w ciągu kilku minut chyba oczarował Łukaszową, która za nim wniosła walizkę, bo niańka całe popołudnie mówiła tylko o nim. Panu Dobrzańskiemu, który przyszedł na lekcję, dał jakieś niesłychane cygaro, mnie na poczekaniu wystrugał wiatrak, a mamie powiedział sekret gotowania w domu piwa. Po obiedzie wyszedł na miasteczko i wrócił późno wieczorem. To samo robił przez cały czas swego pobytu. Widywaliśmy go rzadko i krótko, lecz mimo to tyle wszystkim robił usług, żeśmy przepadali za nim. Tylko mama miała mu trochę za złe, że wdaje się zapanbrat z panem Stachurskim, szewcem, panem Grochowskim, stolarzem, i panem Władzińskim, wędliniarzem. Ale pan Dobrzański wytłumaczył jej, że, jeżeli ów młodzieniec przyjechał tu na wzwiady[17], czy nie da się założyć w mieście sklep z korzeniami... — to musi sobie skarbić przyjaźń nawet ludzi prostych. Zdziwienie mamy jednak bardziej wzrosło, gdy zeszli się do nas na wieczór goście w dzień moich urodzin; okazało się bowiem, że pan Leon zna wszystkich. Już pan burmistrz obiecał go protegować, gdyby sklep założył, a pan pocztmajster miał mu nawet wynająć parę pokoików w swoim domu. Z sekretarzem magistratu i sekretarzem poczty pan Leon tykał się, obie wnuczki pani majorowej rumieniły się, gdy do nich mówił, a tylko z panem kasjerem jakoś krzywo patrzali na siebie. Tańców u nas tego dnia nie było, ale pan kasjer miał gitarę i, jak zwykle, śpiewał przy niej. Któraś z panien zapytała pana Leona, czy on śpiewać umie. Grzeczny młodzieniec natychmiast wziął do rąk instrument, ale zaśpiewał na tak smutną nutę, że pan burmistrz uciekł przy pierwszych słowach i już się nie pokazał, wszystkie panie popłakały się, a pan kasjer pobladł ze złości. Na drugi dzień rano pan Leon wyjechał, mówiąc mamie, że musi być jeszcze w innych miasteczkach, w celu wyszukania najlepszego punktu na swój sklep. W końcu kwietnia, jakoś w sobotę, zajechał do nas pan Leon po raz drugi. Mamie przywiózł list od brata i książkę kucharską, panu Dobrzańskiemu paczkę tabaki, a mnie — śliczny pałasz blaszany. Opowiadał, że pewno w tych czasach skończy interes ze sklepem, lecz że musi dokładniej rozejrzeć się w miejscowości. Potem wybiegł na miasto przywitać się ze znajomymi i wrócił do domu w nocy. Nazajutrz, w niedzielę, poszliśmy na sumę. Siedziałem z matką przed wielkim ołtarzem, obok państwa burmistrzów i pani majorowej, a o kilka kroków od nas stał kasjer, modląc się z książki. Nabożeństwo już się skończyło, i mieliśmy wychodzić, gdy nagle ze środka kościoła wysunęli się na przód zebranego ludu pan Stachurski, szewc, pan Grochowski, stolarz, i pan Władziński, wędliniarz, a razem z nimi ich czeladzie i chłopcy, tudzież sekretarz z poczty i sekretarz magistratu. Gdy zaś ksiądz proboszcz udzielił błogosławieństwa, pan Stachurski dał organiście jakiś znak. Zrobiło się cicho i...[18] ...Nie pamiętam, co się stało dalej, ponieważ mama wyniosła mię z kościoła do mieszkania księdza proboszcza. Zastaliśmy tam pana kasjera, który biegał po pokojach, targając sobie włosy i przysięgając, że on temu nie winien. Prosił też mamę, ażeby, w razie czego, świadczyła, jako on pierwszy wybiegł z kościoła. W domu czekał na nas pan Leon. Gdy mu mama opowiedziała o tem, co zaszło w kościele, był bardzo zdziwiony. Odparł jednak, że podobne wypadki trafiają się wszędzie, same z siebie, a potem dodał, że zaraz po obiedzie musi jechać. Pragnął bowiem wstąpić do kilku innych miasteczek, celem dokładniejszego zbadania, w którem z nich jego sklep może mieć najwięcej widoków. Niezwykłe zachowanie się pana kasjera na plebanji na jakiś czas zachwiało jego reputację[19], tem bardziej, że niepospolity ten człowiek od owego dnia zarzucił swoją amarantową czapkę i wrócił do urzędowego fraka z żółtemi guzikami. Szczęściem, trwało to niedługo. Pan burmistrz bowiem, skombinowawszy[20] w umyśle wiele szczegółów, zawnioskował, że wypadek w kościele był — dziełem kasjera, który jest tem niebezpieczniejszy dla ogólnego spokoju, że wybornie udaje niewiniątko. Sąd ten znalazł wiarę w miasteczku, gdyż pan kasjer zaczął znowu robić poważne miny, a panowie Stachurski, Grochowski i Władziński odzywali się o nim lekceważąco w miejscach publicznych. Było widoczne, że agitator[21] ten, chcąc zabezpieczyć się od podejrzeń, wydał podwładnym swoim stosowną instrukcję[22]. Zresztą fakt, na który sam patrzałem, świetnie usprawiedliwił opinję ogółu. Pewnego dnia prosiła mama pana Dobrzańskiego, ażeby poszedł ze mną do miasteczka i kupił papieru, paczkę piór i ołówek. Idąc tam, zauważyliśmy na rynku tłum terminatorów[23], żydków i starszych mieszczan, żywo rozprawiających. Nieopodal od nich, tuż przy magistracie, stał pan kasjer. Załatwiwszy sprawunek, mieliśmy wracać do domu, gdy nagle rozległa się wrzawa na rynku. Wybiegłem przed sklep i zobaczyłem starego, wysokiego człowieka, który wychodził z piekarni z chlebem pod pachą. Tłum wyrostków zabiegł mu drogę i, krzycząc, począł rzucać bryłami. Przez chwilę napadnięty stał bez ruchu; gdy go jednak uderzyło parę kamieni, i spadła mu czapka, upuścił chleb na ziemię i począł uciekać. Widok jego białej, jak mleko, głowy i sztywnych ruchów bolesne zrobił na mnie wrażenie. Przyszły mi na myśl owe męczące sny, w których wyobrażałem sobie, że mnie także ktoś goni, i że nie mogę uciekać. W tej chwili usłyszałem za sobą głuchy okrzyk. To pan Dobrzański wyszedł ze sklepu i żółty, z szeroko otwartemi oczyma, patrzał w stronę ściganego. Krzyk ucichnął, zdyszany tłum wrócił na rynek, a pan Dobrzański jeszcze stał, patrząc przed siebie martwemi oczyma. Teraz spostrzegł go pan kasjer i począł iść ku nam. Z jego twarzy biło takie zadowolenie, że na ten widok zapomniałem o skrzywdzonym człowieku. — Dzień dobry, panie Dobrzański!... Udało nam się, nieprawda? — rzekł cicho pan kasjer. Nauczyciel milczał. — To ja zrobiłem, — rzekł kasjer, stukając się palcem w wykrochmaloną koszulę — ja!... Tak należy karać zdrajców! — To pan zrobiłeś?... — odezwał się głucho mój nauczyciel. — Ja!... Będą teraz wiedzieli — dodał — kto tu znaczy... Stary podniósł z ziemi papier i laskę i, zabierając się do powrotu, rzekł szczególnym tonem: — O, toś pan dużo zwojował!... A potem szepnął do siebie: — Nie może być inaczej. Odprowadziwszy mnie przed nasz dom, pan Dobrzański oddał mi papier i wrócił do siebie. Gdym opowiedział matce, co się stało, pokiwała smutnie głową i rzekła: — Straszne to nieszczęście; niech Bóg wszystkich od niego zachowa!... Dopiero Łukaszowa objaśniła mnie, że to tak wyszczuto złego człowieka, który mieszka w chacie za naszemi polami. Zauważyłem, że od tej pory mój nauczyciel zrobił się posępniejszy i bardziej roztargniony przy lekcjach i że często z goryczą odzywał się do matki o panu kasjerze. Raz nawet, gdy wobec pana Dobrzańskiego pan burmistrz wychwalał kasjera, nazywając go polityczną głową i niebezpiecznym agitatorem, stary nauczyciel, uderzywszy pięścią w stół, krzyknął z gniewem: — A ja panu mówię, że to głupiec!... — Kto? — zapytał zdumiony pan burmistrz. — Ten pański kasjer. — Ten wielki patrjota? — Wielki cymbał![24] — Poruszył całe miasto!... — mówił zaperzony pan burmistrz. — Dyrektor kocich muzyk — odparł pan Dobrzański. — On nam wszystkim może narobić nieszczęścia — ciągnął pan burmistrz. — Powiedz mu pan prezydent, niech nie robi, bo inaczej kijem go wygrzmocę, ja stary! — rzekł, trzęsąc się z gniewu, nauczyciel. Pan burmistrz oniemiał i pilnie patrzał na moją matkę, czy ona nie zechce ująć się za kasjerem. Ale matka kiwała głową, zapewne z żalu nad zaślepieniem nauczyciela, który nie umiał ocenić nadzwyczajnego patrjoty. Anim spostrzegł, jak w duszy zarysował mi się niejasny obraz człowieka z chaty za polami. Niechętne wzmianki Łukaszowej, obawy pana burmistrza, czy kto nie podsłuchuje pod oknem, gonitwa na rynku, a nadewszystko dziwne zachowanie się pana Dobrzańskiego i milczenie mojej matki, wszystko to nasuwało mi tysiące pytań. Kim jest i co robi ten człowiek, z którym postępują jak z niebezpiecznem zwierzęciem? Jeżeli wolno chłopcom rzucać za nim kamieniami, więc musi to być zły człowiek, a więc dlaczego starsi nie oddali go do więzienia? Im częściej myślałem o nim, tem silniej ważyły się we mnie dwa uczucia — strachu i ciekawości, sprawiając mi wielką mękę. To też, ile razy miałem trochę wolnego czasu, przypasawszy swój pałasz, wykradałem się w kierunku odludnej chaty. Coprawda, z początku nawet nie marzyłem, aby dojść do niej zbyt blisko; niemniej coś mnie ciągnęło w tamtą stronę. Przełaziłem płoty naszego ogrodu, docierałem do olszyny, później przechodziłem bagno, wreszcie błądziłem już po krzakach, przylegających do chaty. Niekiedy spostrzegłszy, jak blisko jestem złego człowieka, a jak daleko od domu, drętwiałem z przerażenia — i uciekałem w stronę miasteczka, do ludzi. Stopniowo jednak oswoiłem się z nową miejscowością i czułem coraz większą ciekawość obejrzenia chaty. Z każdym dniem poznawałem ją lepiej. Stała ona w dzikiej okolicy, o paręset kroków od bocznej drogi, kręto biegnącej przez pola. Otaczały ją krzaki gęste i wysokie, pełne ptaków i gniazd, tudzież głębokie i zarosłe wąwozy, o ścianach stromych i poszarpanych. Częstokroć nad głową zaszumiało mi stado kuropatw, albo z pod nóg wyrywał się zając. W wilgotnych zaklęsłościach spotykałem węże, a w ścianach wąwozów ciemne otwory jam lisich. Krążąc w pewnej odległości od chaty, obszedłem ją naokoło. W jednem miejscu uderzył mnie cichy, lecz ciągły szelest, z bijącem sercem podkradłem się bliżej i ujrzałem strumień wody, prędko biegnący po łożysku z wapiennych kamyków. Bałem się, alem postąpił jeszcze kilkadziesiąt kroków. Ściany wąwozu zniżały się w tem miejscu, wreszcie znikły. Dotarłem do małego zagłębienia, skąd wypływał strumień, kipiący, jak woda w garnku. Rosła tu dziewanna[25], wyższa ode mnie. Ścisnąłem pałasz mocno, postanowiwszy uciekać za najmniejszym szmerem, i — zanurzyłem się między badyle. Po małej chwilce dziewanna zmalała; podniosłem głowę i zobaczyłem chatę. Stała na opoczystym[26] wzgórku, oblana ciepłemi potokami słońca; przed nią leżało mnóstwo zaczętych i dokończonych koszów, między któremi przechadzał się kulawy bocian. Ze ścian oddawna opadło wapno, szczeliny między deskami były zamazane kruszącą się gliną, okienka w niektórych miejscach, zamiast szyb, zasłonione były pęcherzem. Na sczerniałych ze starości drzwiach bielił się jakiś wyraz, napisany dużemi literami i nieco zatarty. Wpatrzyłem się uważniej i przeczytałem: «Szpieg». W tej chwili bocian, spostrzegłszy mnie, opuścił ku ziemi skrzydła i gniewnie zasyczał. Rzuciłem się bez pamięci wtył i po kilkominutowym biegu znalazłem się wśród dobrze znanych krzaków. Niebawem wróciłem do domu, nie chwaląc się przed nikim, gdziem był i com widział. Zaprzestałem nawet chodzić w tamtą stronę. Upłynęło półtora roku, i nadeszła zima, krótsza, niż zwykle, lecz ciężka. W listopadzie chwyciły tęgie mrozy, a w grudniu spadły tak duże śniegi, że dokoła naszego domu utworzył się biały wał. Walek niekiedy do południa pracował nad rozkopywaniem drogi. Pewnego dnia zerwała się straszna zawiejka. Pan Dobrzański ani z rana, ani popołudniu nie był na lekcji, i od nas nikt nie chodził do miasteczka. Wicher jęczał we wszystkich kątach domu, miałki śnieg zasypywał ogień w kuchni, powietrze było pełne białych tumanów. Około czwartej spadła na ziemię ciemność, wyło jeszcze żałośniej, śnieg bił w okna jeszcze gwałtowniej. Czasami wszystko milkło, ginęły tumany w powietrzu, rozsuwały się obłoki na niebie, a wtedy można było widzieć, że śnieg zasypał już płoty. W jednej z takich chwil wyglądałem przez okno, wychodzące na ulicę, i nagle — zobaczyłem za szybą jakiś przedmiot. Wytężyłem wzrok. Na ławce, tuż pod oknem, siedział człowiek ze zwieszoną głową. Był ubielony śniegiem, który na wierzchu czapki i na ramionach skupił się w małe stożki. Serce ścisnęło mi się na ten widok. Pobiegłem do kuchni i dałem znać mamie, że pod naszą ścianą śnieg zasypuje podróżnego. Matka z początku nie wierzyła mi, lecz, wyjrzawszy oknem, wysłała czem prędzej Walka, ażeby sprowadził biedaka do kuchni. — Może on już zmarzł?... — pytałem niespokojnie, trzymając się fałdów matczynej sukni. Po kilku minutach w sieni rozległy się stąpania i szelest, jakgdyby się kto otrzepywał. Do kuchni wszedł Walek z podróżnym. Był to ogromny człowiek, w krótkim łatanym kożuszku i wysokich butach. Gdy zdjął czapkę, ukazały się włosy białe, jak mleko. Zwolna postąpił na środek kuchni i stał, milcząc. Gospodyni rzuciła na komin łuczywo. Płomień buchnął silniej i oświetlił twarz podróżnego. W tej chwili matka moja cofnęła się ku drzwiom jadalnego pokoju, a stara Łukaszowa, pilniej przypatrzywszy się gościowi, mruknęła z gniewem: — Brakowało go tu... Jeszcze na nas nieszczęście sprowadzi — przeklęty... Teraz i ja go poznałem. To był on: postrach i przedmiot nienawiści całego miasteczka, człowiek z samotnej chaty. Przybysz spostrzegł, co się koło niego dzieje, i odezwał się cichym głosem do matki: — Niech się pani nie gniewa, żem usiadł po domem, ale burza tak mnie zmęczyła, żem nie mógł iść dalej. Skostniałem z zimna... Było coś żałosnego w usprawiedliwianiu się człowieka, że w podobnym czasie usiadł pod domem. Matka patrzyła, jakby rozmyślając. Nagle rzekła do kucharki głosem dziwnie twardym: — Niech Katarzyna da panu gorącego mleka. Gość wciąż stał i patrzał na matkę niebieskiemi, łagodnemi oczyma. — Prędzej! — z gniewem powtórzyła matka, widząc, że nie spełniają jej rozkazu. Mleko stało już ugotowane na kominie. Kucharka zdjęła z pułki stary garnczek i z taką niechęcią nalała, że wychlapało się na podłogę. — Podajcie tam, Łukaszowa — rzekła do niańki. — Bo ja chcę! — odparła niańka. — Niech poda Walek... — Bo ja głupi! — mruknął parobek. — Podaj, Walek! — odezwała się moja mama. — Taki to z ciebie i chłop, co się boisz — wstydziła go niańka. Chłop powoli wziął do rąk garnczek i, postawiwszy go na ławce, rzekł do przybyłego: — Namcie[27] ta...[28] Śnieg wciąż bił w okna, a na kominie, pod wpływem zawiei, chwilami przygasał ogień. Stary człowiek zatoczył się ku ławce i począł pić gorące mleko. Matka ze mną cofnęła się do jadalnego pokoju, a za nami Łukaszowa, szepcząc: — Cóż on tu chce nocować?... Przecie chyba pani nie wypędzi dla niego nawet psa z budy na taki czas, a ludzie pod jednym dachem spać z nim nie będą. Taki człowiek — dodała po pauzie niańka — na kogo spojrzy, to mu nieszczęście sprowadzi. Nawet drzewo usycha, kiedy on dotknie go ręką. Bóg go przeklął, a ludzie rady na to nie znajdą nijakiej. Matka, skrzyżowawszy ręce, chodziła po pokoju wzburzona. Z kuchni dolatywało trzeszczenie palącego się drzewa i mlaskanie ust starego człowieka, który dmuchał w garnczek i chciwie pił. Wtem z ulicy do pokoju wpadł jakiś blask, i jednocześnie usłyszeliśmy głośne wołanie: — Ho! ho! bywajcie!... — To mój chłopiec — odezwał się stary człowiek w kuchni. Walek wybiegł na dziedziniec i po krótkiej rozmowie sprowadził nowego gościa. Przybysz trzymał w ręku zapaloną latarnię i od stóp do głowy był zaśnieżony. Gdy się otrząsnął nieludzkim ruchem, spostrzegłem, że miał włosy podobne do kudłów, które mu zasłaniały czoło i część twarzy, i że za odzież służyły mu straszne łachmany. Nigdy nie widziałem takiego zbioru szmat, owiązanych powrozami w pasie i na nogach. — Gadałem, że was zasypało — rzekł obdarty chłopiec do starca i zaśmiał się grubym głosem. — Nie znasz ty go, Walek, co on za jeden?... — szepnęła kucharka, ze wstrętem patrząc na nowego gościa. — Co nie mam znać? Wszyscy wiedzą, że łapał psy w mieście — odparł półgłosem nasz parobek. Stary człowiek począł w miejscu dreptać nogami, widocznie gotując się do odejścia. Potem, złożywszy ręce na piersiach, schylił głowę i rzekł: — Pokornie dziękuję... Przez chwilę czekał na odpowiedź, potem drugi raz schylił głowę i dodał stłumionym głosem: — Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus... Nikt nie odpowiedział. Stojąc za progiem, jeszcze raz obejrzał się i — zniknął w ciemnej sieni, a za nim jego chłopiec. W kuchni było tak cicho, jakgdyby wszyscy wstrzymali oddech, ażeby odchodzący nie usłyszał ludzkiego głosu. Gdy blask latarni wpadł przez okno pokoju, matka weszła do kuchni i, wskazując garnczek, z którego pił stary gość, rzekła do Walka: — Wyrzuć to! Chłop ostrożnie wyniósł garnczek na podwórze i cisnął nim tak, że skorupy zadźwięczały aż pod oborą. Na ulicy jeszcze majaczyło, chwiejąc się, rudawe światło latarni. Mnie płacz ściskał za gardło, a wicher na dworze tak jęczał, tak zawodził, tak dobijał się do naszych okien, jakgdyby chciał coś powiedzieć, lecz — nie mogąc — rozlewał się w żałosnem wyciu. «Co się to dzieje, Boże!...» — myślałem, nie mogąc opędzić się przed widmem starca, którego łagodne oczy patrzały na mnie z wyrzutem. Zdawało mi się, że widzę go, jak, wsunąwszy ręce w rękawy, przez pole, na którem znikła droga, idzie niepewnym krokiem, wygnany na śnieżycę. A ten jego towarzysz w łachmanach!... W kilka godzin później, gdym zmówił pacierz i Zdrowaś Marja na intencję podróżnych, których zaskoczyła burza, zapytałem matki: — Prawda, mamo, że, jeżeli podróżnych spotka zawieja, a oni modlą się, wtedy Bóg zsyła anioła, który im pokazuje drogę? — Prawda, moje dziecko. — Anioł idzie przed końmi, i one same trafiają do domu, bez furmana? — Tak, moje dziecko. — A gdyby ten stary człowiek zgubił drogę i modlił się, czy jemu Pan Bóg już nie zesłałby anioła? — Bóg jest miłosierny, moje dziecko, i nad najlichszem stworzeniem rozciąga swoją opiekę. Położyłem się spokojniejszy i już bez trwogi przysłuchiwałem się zgiełkowi burzy. Zdawało mi się, że Bóg tej nocy nie śpi, lecz schylony nad zawiejką, co czas jakiś odgarnia kłęby śnieżycy, patrząc, czy gdzie w polu nie błąka się podróżny, aby mu zesłać anioła. Byłem nawet pewny, że kiedy niekiedy nad szumem wichru, skrzypieniem drzew i klekotem wstrząsanych okiennic, słyszę potężny głos, mówiący: — Wstawaj, anioł!... Potem na chwilę robiła się cisza. — Nic nie będzie staremu człowiekowi — rzekłem do siebie i twardo usnąłem. Nowy rok zaczął się bardzo dobrze. Pan Dobrzański pierwszy raz dał mi cenzurę[29], na pięknym papierze, ozdobionym girlandą, gdzie wypisał wszystkie stopnie celujące, sprawowanie wzorowe i promocję do klasy wstępnej. Za to mama kazała mi zrobić sanki. Były to malutkie saneczki, ale jakąż wielką miałem z nich uciechę! Zaraz za budynkami znajdował się pagórek. Na jego szczycie stawiałem sanki, siadałem na nie i — jazda wdół... W połowie wzgórza tylko wiatr świstał mi koło uszu, a potem jechałem już tak prędko, że pędem wydostawałem się aż na otwarte pole. Za pierwszym razem poszło mi dobrze, za drugim... nie wiem, co się stało, lecz, zacząwszy jechać na sankach, nagle uczułem, że jadę na głowie, znowu na sankach, znowu na głowie, i tak aż nadół, gdzie dopiero puściłem sanki, które uciekły w pole, a ja po pas ugrzązłem w śniegu. Wogóle, w początkach, sanki równie często jeździły na mnie, jak ja na nich; lecz później nauczyłem się niemi tak doskonale kierować, żem nieraz prosił mamy, aby ze mną siadła, to ją przewiozę. Ale mama nie miała czasu. Pewnego dnia, gdym się ślizgał, przyszła na wzgórze niańka. Schwyciwszy ją za kark, chciałem gwałtem babinę wpakować na sanki i zjechać nadół. Ale Łukaszowa odepchnęła mnie niecierpliwie i rzekła: — O, zawsze ci te zbytki w głowie! Ustatkowałbyś się choć dzisiaj... — Albo co? — spytałem zdziwiony jej tonem. — Dali znać, że jest wojna — odparła niańka. — Wojna?... — powtórzyłem za nią — wojna?... Zarzuciłem sanki na plecy i poszedłem do domu. Wyraz, dopiero co usłyszany, zawsze oznaczał dla mnie coś bardzo odległego i dawnego. Lecz w tej chwili nabrał jakiejś nowej treści, której zgoła nie pojmowałem. Przechodząc około stodoły, zauważyłem, że parobcy nie młócą żyta, lecz rozmawiają o wojnie. Utkwiło mi nawet w pamięci zdanie Walka: — Komu Pan Jezus miłosierny naznaczył śmierć, umrze i tak, a komu — życie, temu i wojna nie da rady. W kuchni kucharka, wzdychając, tłumaczyła dziewkom, że dla niej wojna nie nowina, bo już od kilku lat widuje na niebie krwiste słupy i ogniste rózgi. — Znam ja się na tem! — mówiła gospodyni. — Służyłam za dziewkę u gumiennego, u Macieja, co to w dwunastym roku chodził z Francuzem[30]. Ten ci się nam naopowiadał, niby Maciej... Mówię wam, nieraz stało drugiego wojska jak lasu, a przyszedł Francuz, ino się zamajtnął[31], i już niema tamtych. Leżeli, gadał Maciej, jak snopy, kiedy się wóz wywróci. — Jezu! Jezu! — szepnęła jedna z dziewcząt. — I już się nie podnieśli, kiedy tak leżeli? — spytała Łukaszowa. — Jakże się mieli podnosić, kiedy byli poprzetrącani? — odparła kucharka. Niańka westchnęła. — Dużo ludzi zmarniało bez[32] te wojny! — rzekła. — A tera[33] musi zepsuje się najwięcej — zakonkludowała[34] kucharka. — Maciej powiadał, że jak Francuz idzie sam, to jest cała bieda, ale jak idzie z naszymi, to są dwie biedy. W saloniku byli goście. Przez uchylone drzwi sypialni zobaczyłem pana Dobrzańskiego, pana burmistrza i księdza proboszcza. Byli zajęci gwałtowną rozprawą, i właśnie zagniewany pan burmistrz wołał: — Głupstwo jest porywać się z takiemi siłami... Gdybyśmy mieli choć ze sto tysięcy wojska, sam poszedłbym pierwszy... Ale tak... — No, Francuzi znajdą więcej — wtrącił proboszcz. — Znajdą dla siebie, nie dla nas... Pan Dobrzański śmiał się. — Ja wiedziałem, — rzekł, trzęsąc ręką — że pan prezydent jesteś czerwony — przy krupniku. Ale w razie wojny będziesz miał tylko czerwony kołnierz... — Co mi pan tu pleciesz? — wrzasnął prezydent, uderzając w stół obiema rękoma. — Chyba zwarjowaliby Francuzi, gdyby nam chcieli pomagać... — Pan jużeś zwarjował... — uśmiechnął się nauczyciel. Przez chwilę patrzali na siebie, jak dwa koguty. Burmistrz był ponsowy, nauczyciel z trudnością chwytał oddech. — Za pozwoleniem! — wtrącił proboszcz, stając między nimi. — Panie Dobrzański, uspokój się... Panie prezydencie... a co mówi rok pięćdziesiąty dziewiąty i Włochy?...[35] — Włochy leżą przy Francji — odparł burmistrz. — Znam przecie geografję. — A my leżymy na sercu Francji! — krzyknął nauczyciel. — A pan przy żołądku Francji — mruknął burmistrz. Nauczyciel rzucił się naprzód. — Co mi ten... tu... jakiś... burmistrzyna puszcza fimfy pod nos? — Niech ksiądz proboszcz powie temu bakałarzynie...[36] — sapał, cofając się, prezydent. — Jarmarki otrębywać na gościńcu, nie zaś gadać o polityce!... — wołał nauczyciel. Prezydent rozkrzyżował ręce. — Jak Boga kocham, tak wyzwę abecadlarza[37] na pojedynek! — krzyknął. — Dobrze! — pochwycił nauczyciel — przypomnę sobie fechtunek[38] na burmistrzowskiej skórze... W tej chwili ksiądz proboszcz i dotychczas milcząca mama moja pochwycili ich. — A, panie prezydencie!... — A, panie Dobrzański!... — Zarąbię!... — rzucał się nauczyciel. — Zobaczymy!... — groził burmistrz. — W takiej chwili niezgoda!... panowie!... — błagała ich mama. — Niema zgody z awanturnikami!... — mówił burmistrz, szukając czapki. — Takich wymieciemy najpierwej!... — odpowiedział nauczyciel, zabierając się do wyjścia. — A wy, stare dzieciaki!... — huknął proboszcz, podnosząc pięści. — Warchoły!... Sejmikowicze!...[39] Jeżeli w każdym domu naszego kraju jest choćby jeden taki, jak wy, to was nietylko Francuzi, ale Pan Bóg nie ocali, bo się sami pomordujecie. Przeciwnicy zaczęli spoglądać na siebie bokiem. — Nie moja wina, że pan Dobrzański nie panuje nad sobą — ofuknął burmistrz. — Z prezydentem zawsze tak kończą się dysputy[40] — odparł nauczyciel. — Zamiast chłodno badać sytuację, unosi się... Dla otarcia potu z czoła wydobył kraciastą chustkę, a potem machinalnie tabakierkę. — Każdy pogląd ma w sobie coś prawdy i coś fałszu, i dlaczego ludzie spierają się — mówił proboszcz. — Ale niesłychana rzecz, ażeby w takich czasach różnica zdań prowadziła do nienawiści i zemsty... — Ja mściwy nie jestem, mnie wszyscy z tego znają — rzekł burmistrz. — Ja w takiej chwili nie chcę niezgody — odparł nauczyciel i zażył tabaki. — No, więc podajcie sobie, panowie, ręce, i — razem!... Złe czy dobre razem!... — Moi drodzy! — wtrąciła matka, gwałtem zbliżając dłoń burmistrza do tabakierki nauczyciela. — Niech i tak będzie! — mruknął nauczyciel i, podawszy burmistrzowi jeden palec, poczęstował go tabaką. — Każdy zostanie przy swojem zdaniu — dodał burmistrz i dla ceremonji posypał sobie tabaką górną wargę. — A Francuzi przyjdą! — bąknął pod nosem nauczyciel. — Na guwernerów — dodał burmistrz. Wychyliłem się przeze drzwi tak, że mama mnie zobaczyła. Szybko wbiegła do sypialni i, popychając mnie ku drzwiom, szepnęła: — Czego tu stoisz?... — idź mi zaraz na drugą stronę! — Ja pójdę na wojnę! — mruknąłem, stąpając wielkiemi krokami. Zapomniałem już o sankach i ślizgawce, lecz, wydobywszy z za szafy mój pałasz, kazałem przynieść z kuchni osełkę i zacząłem go ostrzyć. Opanował mnie tak wojowniczy nastrój, że, gdy Łukaszowa ośmieliła się zażartować z mego uzbrojenia, płatnąłem starowinę żelazem po ręce, aż jej wyskoczył siniak. Zrobił się krzyk, wbiegła mama... W rezultacie musiałem niańkę przeprosić i długi czas klęczeć pod piecem. Przez kilka dni kipiało w miasteczku. Przyjezdni opowiadali o wojskach, które gdzieś daleko od nas chodzą po kraju; panie szyły bieliznę, starsi panowie radzili, a młodzi znikali. Podział się gdzieś sekretarz z poczty z dwoma synami pana Stachurskiego, szewca; później sekretarz magistratu z siostrzeńcem pana Władzińskiego, wędliniarza; nareszcie znikł sam pan Grochowski, stolarz, ze swoim czeladnikiem. Chałupkę, w której miał warsztat, zamknęli sąsiedzi, i stała pustką przez parę lat, aż w niej zamieszkał nowy dziedzic. Pan Grochowski i jego czeladnik już nie wrócili. Gdy mama, rozmawiając z panem Dobrzańskim, utyskiwała, że tyle młodzieży marnuje się na zimnie i słocie, nauczyciel wzdychał, ale wnet odpowiadał z uśmiechem: — To tylko do wiosny... Na wiosnę Francuz przyjdzie... Byle wytrwać!... I na ściennym kalendarzu rachował, ile jeszcze dni do porównania wiosennego, ile do Wielkiej Nocy, a ile do maja. — W maju sami się nie poznamy! — mówił. Co do mnie, wybierałem się za innymi. Wystrugałem sobie łuk, pukawkę[41] i wyostrzyłem pałasz tak, że wióry krajał. Miałem pełną głowę wojny, i tylko wypadek wstrzymał mnie od opuszczenia domu. Raz śniło mi się, że widzę długie szeregi żołnierzy w niebieskich frakach, białych spodniach i szkopkach na głowie. Każdy miał w lewej ręce karabin, za plecami pałasz, ceglaste rumieńce na twarzy białej, jak kreda, i szeroko rozwarte oczy. Wszyscy byli osadzeni na deszczułkach, spojonych nakrzyż, jak nożyczki. Ktoś nieustannie zamykał i otwierał deszczułki, a żołnierze szykowali się w kolumnę, albo w szereg, sztywni, nieruchomi na swoich kołeczkach, strasznie patrzący przed siebie. Domyśliłem się, że będzie bitwa. Lecz, że oprócz mnie nie było nikogo na placu, więc schwyciłem swój pałasz, machnąłem, i całe wojsko upadło na ziemię, obalone. Jeszcze parę razy z wielką trudnością sformowali szereg i kolumnę, potem skrzypiące deszczułki przestały się poruszać, i — leżał żołnierz obok żołnierza, z wywróconemi oczyma, z włosami zaczesanemi na skronie, błyszczący farbą, którą był pomalowany. Wtedy przypomniałem sobie opowiadanie naszej kucharki, że dotychczas tylko Francuz robił podobne pustoszenia, i obudziłem się pełen wielkiej odwagi. O zwykłej porze niańka, napaliwszy w piecu, zaczęła mnie ubierać. Gdy mi wciągała buty, rzekłem grubym głosem: — Trzeba mi na noc buty wysmarować łojem, bo jutro wychodzę. — Gdzież ty chcesz iść? — Na wojnę. — Cóżbyś tam robił? — Już ja będę wiedział, co robić. Baba popatrzyła mi w oczy. — W imię Ojca i Syna!... — zawołała. — Świat się kończy, czy co, że i ten fąfel[42] gada o wojnie? Nie powiem, ażebym się rozgniewał; czułem jednak, że teraz nie wypada mi być łagodnym. Właśnie niańka wzuwała mi drugi but, gdy ja, wyrwawszy nogę, kopnąłem ją w kolano i w niedociągniętym bucie wyskoczyłem na środek pokoju, wołając: — Właśnie, że pójdę do stu djabłów!... A jak mi jeszcze co powiecie, to wam w łeb strzelę... Nagle staruszka objęła mię rękoma, i stała się rzecz, której wcale nie przewidywałem. Nogi moje znalazły się tak prędko w górze, że mi but spadł, brzuch i piersi oparły się na kolanach staruszki, a przed oczyma, zamiast drzwi, zobaczyłem podłogę. Zarazem uczułem, że niańka jedną ręką opasuje mi tułów, drugą zaczyna odpinać guziki barchanowych majtek. Wiłem się i rzucałem, ale napróżno. Wówczas zacząłem prosić. — No, wojujże, wyrwij się, kiedyś taki chwat!... — wołała niańka, trzęsąc się ze zmęczenia. — A ty rozpustniku, ty wisielcze!... W domu i tak pełno zgryzoty, a jeszcze ten nicpoń odgraża się... Zapłakałem ze wstydu, a wtedy baba zostawiła mnie na podłodze i, ocierając łzy, mówiła już łagodniej: — Oto widzisz, jakby ci było na wojnie. Złapaliby cię, i nimbyś nogą grzebnął, dostałbyś z pięćdziesiąt nahajów[43]. Już i jabym ci wtedy nie pomogła, nawet pani... Ostatnia uwaga zrobiła na mnie wrażenie. — Cóż to na wojnie biją się nahajkami? — spytałem zachmurzony. Doznałem przykrego zdziwienia, jakgdybym nagle usiadł w miejscu, z którego usunięto krzesło. Rzucić się z moim pałaszem na cały szereg wojska potrafiłbym, ale nahajki przerażały mnie. W głębi duszy nie wierzyłem, aby to mogła być prawda; swoją drogą, ile razy pomyślałem o wojnie, przewidywało mi się, iż ktoś chwyta mnie wpół i przewraca do góry nogami tak prędko, że nawet nie mam czasu sięgnąć po pałasz. Ten osobliwszy pogląd na sztukę wojenną ochłodził mój heroizm[44]. Nie wyrzekłem się wojny, ale postanowiłem iść nieprędzej, aż tyle urosnę, że mnie lada kto nie wywróci. Zrobiłem na piecu kreskę, jak mogłem dosięgnąć ręką, i mierzyłem się po kilka razy dziennie, patrząc, czy daleko do upragnionej wysokości?... I dziwna rzecz, kiedym był wesoły, tom podrastał, a gdym był smutny, tom tak malał, żem prawie tracił nadzieję dosięgnięcia miary przed przybyciem Francuzów. — Ha! — myślałem — to i tak pójdę. Wlazę w środek, i niech mnie nie dają... Zajęty takiemi planami, nie zważałem na mamę, w której usposobieniu zaszły pewne zmiany. Prawie od dnia, kiedy usłyszałem o wojnie, matka źle sypiała, pobladła. Jej energiczny głos przycichnął, coraz mniej biegała po domu, a częściej siadała na fotelu, zmęczona, i zaplótłszy palce o palce, marzyła o czemś. Listy do brata zwykle mama wysyłała przez okazję; w tych czasach zaczęła pisywać przez pocztę. Codzień wypytywała się o bryftrygiera[45]; gdy nie nadchodził, wysyłała na pocztę parobka, nakazując mu, ażeby dowiedział się, czy niema listu. Czasem przybywał list, ale nie zmniejszał niepokoju mamy. Odpowiadała natychmiast i znowu czekała, wysyłała na pocztę. Zresztą o bracie nie mówiła nic. Jakoś przed Wielkanocą siedzieliśmy raz przy obiedzie: mama, pan Dobrzański i ja. Pamiętam, że dzień był postny, bo dali zupę piwną. Właśnie na drugą potrawę niańka przyniosła talerz pierogów z powidłami, oblanych masłem i posypanych tartą bułką, kiedy ukazał się posłaniec z poczty i oddał mamie list. Zaczęła go czytać tak długo, iż przyszło mi na myśl, że pierogi wystygną. Machinalnie wziąłem do ręki widelec, który upadł na talerz z takim hałasem, aż mnie przeszło gorąco. Zalękniony, rzuciłem okiem na pana Dobrzańskiego, ale ten siedział bez ruchu, ze spuszczoną głową. Spojrzałem na mamę i zdziwiłem się. Mama była strasznie zmieniona. Zdawało się, że w jednej chwili twarz jej przybrała piaskową barwę, a oczy w głąb zapadły. Oparła głowę na jednej ręce, a w drugiej, daleko odsuniętej, trzymała list. Usta jej były zaciśnięte i blade. Siedzieliśmy tak wszyscy troje, milcząc, aż wreszcie na pierogach masło zakrzepło. Nagle mama rzuciła list na stół. — Pan wie, — rzekła do nauczyciela — że Władek poszedł?[46] Pan Dobrzański poprawił się na krześle, spojrzał na list, ale nie odpowiedział. Matka zaczęła mówić głosem trochę drżącym, lecz uśmiechając się chwilami: — No, nie wiedziałam, że do tego prowadzi rozum uniwersytecki!... Wydaliśmy na niego dziesięć tysięcy, a ja, po śmierci męża, pracowałam, jak sługa, byle tylko jego popchnąć wyżej. Już nawet nie pamiętam, jak wyglądają całe trzewiki, a pomimo to mam długi. Gdybym dziś umarła, młodszy zostałby chyba pastuchem. A on, głowa domu, tymczasem poszedł na wojnę!... Nietylko nie pytał się, ale nawet nie radził matki. Może dlatego, że wygląda na prostą babę!... Sam zadysponował mojemi pieniędzmi, swoją przyszłością i losem tego oto smarkacza, który jednej klasy nie będzie miał zaco ukończyć... Cóż pan na to, panie Dobrzański? — Nie pierwszy on i nie ostatni — szepnął nauczyciel. — Dla mnie pierwszy i ostatni... — odparła matka podniesionym głosem. — Komu nóż wbijają w serce, ten nie pyta, czy innych spotkało to samo, ale woła, że boli!... Co mnie obchodzą inni?... Inni nie wyrastali pod mojem okiem, ja nie opłakiwałam ich, kiedy szli do szkół, nie myślałam, że po całych latach tęsknoty zobaczę ich choć na starość, ażeby się już nie rozłączać... Oparła głowę na ręku. — Myślałam, że wróci i tu osiądzie. Chciałam go ożenić, oddać cały dom, sama zamieszkać na górze. Oni przyjmowaliby gości, a ja w moim starym kaftanie, z kluczami, biegałabym za gospodarstwem. Chciałam go tylko widywać choć przy obiedzie, jeżeliby nie miał gości — oto wszystko... Czym kiedy narzekała, że tylko raz na miesiąc pisuje, a parę lat nie przyjeżdża?... A on tak mi zapłacił!... Zasłoniła oczy, nie mogąc powstrzymać łez. — On nawet nie wie, com ja przy nim wycierpiała — mówiła, szlochając. — Urodził się najpierwszy, a był taki duży, żem mało nie zmarła... Chorowałam dwa miesiące... A jak ssał!... Rany mi porobił na piersiach... Czasem z bólu ćmiło mi się w oczach, łzy... płynęły jak groch... Ale kiedy przyszła mamka, żal mi go było jej oddać. Bałam się, że może mnie będzie mniej kochał... No — i zgadłam!... Człowiek, kiedy wyjeżdża z karczmy, gdzie popasał, to jeszcze rzuci łaskawem okiem na szynkarza i powie mu dobre słowo... A on wyrzekł się matki, jak nic... I pomyśleć tu, że go już może nie zobaczę... Stary nauczyciel zwrócił na matkę szkłem zaszłe oczy. — Widzi pani — rzekł — to już takie czasy... Czasy!... Odetchnął zadyszany i mówił dalej: — Znowu zaczerwieniła mi się blizna na piersiach, i noga strasznie boli, jak zwykle na wilgoć... Dziś więcej niż kiedy nad tem cierpię... Ale co ja tu baję? Oto... chciałem powiedzieć, że kiedy pani tak desperujesz po Władku, to sprowadzimy go napowrót. Matka rzuciła się na krześle. — Skąd?... A gdzie jest?... — Poszukamy, znajdziemy. — Nie zechce wrócić. — Wróci. On nie myślał, że pani tak będzie rozpaczała. Matka zamyśliła się, a nauczyciel mówił: — Napiszę do znajomych, dowiem się o jego adres, i — niech najgorsze czasy przesiedzi w domu. Nauczyciel wstał od stołu, oglądając się za czapką. Matka także podniosła się i przelotnie spojrzała w okno. — Dokąd pan idziesz? — spytała. — Napiszę list — odparł. W tej chwili za oknem, poślizgując się na śniegu, albo grzęznąc w błocie, zwolna wlókł się stary człowiek, którego nazywano zdrajcą. Pan Dobrzański nie widział go, ale matka spostrzegła. Drgnęły jej usta, i na twarz wystąpił rumieniec. — Cóżto, wahasz się pani? — spytał zdziwiony nauczyciel. — Nie. — Zatem — rzekł — powiem mu tak: matka pod błogosławieństwem nakazuje ci, ażebyś natychmiast wrócił. — Nie. — Więc nie pisać?... — Owszem. — Więc cóż pisać?... — rzucił się nauczyciel. — Napisz pan — szepnęła, łkając — że matka posyła mu swoje błogosławieństwo, o którem zapomniał... I opuściła pokój. Nauczyciel stał, jak automat, bezmyślnie patrząc na drzwi. A gdy niańka zebrała talerze, głośno przeżegnał się i zaczął zwykłą modlitwę poobiednią. «Dziękujemy Ci, Panie Boże, za Twe dary»... Nagle przerwał, machnął ręką i wyszedł. Widać nie skończył modlitwy dlatego, że na obiad jedliśmy tylko zupę, a pierogi z powidłami zostały. Tego samego wieczora zebrali się u nas państwo burmistrzowie z córkami i pani majorowa z wnuczkami, ażeby mamę rozerwać. Panie miały miny, jak na pogrzebie. Potem przyszedł pan Dobrzański, podano herbatę i zaczęto rozmawiać. Panny utyskiwały, że niezadługo zabraknie kawalerów, jeżeli wszyscy pójdą na wojnę, a pan prezydent rzekł: — To jeszcze nic, bo tacy, co z wojny wracają, najskorsi są do małżeństwa. Ale będzie gorzej, jak z połowa ich wyginie... Co może zwojować garstka przeciw masie!... — Przypomnij pan sobie Leonidasa[47], albo Wilhelma Tella[48] — wtrącił pochmurnie nauczyciel. Burmistrz przymrużył oczy. — Wilhelm... Wilhelm?... — powtarzał, napróżno usiłując przypomnieć sobie dwu wymienionych panów. Pan Dobrzański wzruszył ramionami. — No — rzekł — nie męcz pan sobie pamięci. A co do tego, że jest ich garstka, to nie może być inaczej, jeżeli wychodzą jednostki, a setki siedzą w domu. Czy naprzykład nie wstyd, żeby taki basałyk[49] jak wasz kasjer, wygrzewał się tu u wszystkich pieców, kiedy inni giną?... — Ma rację — wtrąciła majorowa. — Mój Boże! Taki czerstwy mężczyzna... — Dajcie pokój kasjerowi — odezwał się pan burmistrz. — On pójdzie, on nie wytrzyma, ale jako człowiek punktualny, musi pierwej odrobić biurowe zaległości. Lecz było już za późno, bo panny naradzały się w kącie i, ilem zmiarkował, coś przeciw kasjerowi wymyśliły. Od tej pory pan kasjer stał się prawdziwym męczennikiem. Każda panna, którą spotkał, zapytywała go: — Pan jeszcze tutaj? A prócz tego co kilka dni posyłały mu zajęczą skórkę albo kądziel. Po każdym takim prezencie pan kasjer przybiegał do nas, siadał naprzeciw lustra i, poprawiając wysoki kołnierzyk, narzekał przed mamą: — Głupie te panny i fałszywe — mówił. — Niby to chcą, żebym wyszedł, a każda aż piszczy, ażebym się z nią ożenił. Płaczą, że brakuje kawalerów, a i tego chcą się pozbyć, który został. No, ale im pokażę! — dodał z westchnieniem. — Już obstalowałem długie buty... Istotnie w kilka dni zaczął pan kasjer składać wizyty w butach, które sięgały mu wyżej kolan. Napomykał przytem, że może wypadnie mu opuścić miasto, i prosił każdej z panien na osobności, ażeby czasami pomodliła się na jego grobie. Następnie opowiadał mamie, że każda miała łzy w oczach, co sparaliżowało jego wojownicze zamiary. Więc został. A panny znowu poczęły dziwić się, że jeszcze jest tutaj, i nadsyłać mu kądziel i zajęcze skórki przez rozmaitych posłańców. Doszło do tego, że pan kasjer pobił raz żydka, który mu odnosił starannie zawiniętą kamizelkę, myśląc, że Żyd należy do spisku i że mu chce doręczyć jaki kompromitujący upominek. Nareszcie, pokłóciwszy się ze wszystkiemi pannami, kasjer sprowadził sobie podróżną torbę, wziął urlop na 28 dni i wyjechał. W ciągu zaś tygodnia moja mama, pan burmistrz i pani majorowa odebrali bezimienne listy, donoszące, że zginął w bitwie. Pan burmistrz przybiegł do nas mocno zirytowany[50]. — Wyobraź sobie pani — zginął!... — mówił do mamy — zginął... taki punktualny urzędnik! Oto są skutki babskich agitacyj![51]. Gnębiły go, nękały, aż poszedł i w tej chwili dostał w łeb... Trzebaby może sprawić nabożeństwo żałobne, czy kiego djabła?... — Nie godzi się tak mówić — zaoponowała moja matka. — Bohaterem, coprawda, nie był on nigdy, ale kiedy go już Bóg powołał, trzeba zmówić wieczny odpoczynek, a nie sadzić djabłami. Pan burmistrz słuchał, ale krzywił się i patrzał na list, donoszący o śmierci. — Widzisz, pani dobrodziejko, to prawda. Jest tu napisane, że zginął, że bił się walecznie, że nawet cały oddział nosi po nim w sercu żałobę, ale... kiedy ten list tak wygląda, jakby on go sam pisał zmienionym charakterem... Ha, możemy zresztą odprawić nabożeństwo. Nie przyda się jemu, to drugiemu, a zawsze naprawi chłopcu reputację!...[52] Ale ksiądz proboszcz, odczytawszy list, radził nie śpieszyć się z egzekwjami[53], co mocno oburzyło panny, z których dziś każda opłakiwała pana kasjera na własny rachunek i przed mamą nazywała go swoim rycerzem. Wszczęły się nawet spory o nieboszczyka, których wcale nie można było rozstrzygnąć, ponieważ każda z panien miała po nim takie same pamiątki: wiersze patrjotyczne na welinowym[54] papierze, zeschłe kwiaty i pęczek włosów. Tymczasem we trzy tygodnie ukazał się pan kasjer. W pierwszej chwili myślano, że jest przynajmniej ranny; władał jednak wszystkiemi członkami i nawet utył. Gdy go zaś spytano, co znaczyła wiadomość o jego zgonie — zaczął opisywać tak straszne bitwy, w których brał udział, że pan burmistrz o mało nie uznał go za nieboszczyka po raz drugi. Ciężkie przejścia nie zostawiły jednak śladów. Opatrzność, czuwająca nad mężnymi, strzegła nietylko jego osoby, lecz nawet jego podróżnej torby, wysokich butów i całej zresztą garderoby, od której wir politycznych wydarzeń ledwie zdołał mu oderwać kilka guzików. Wiem o tem, bo dla przyszycia ich pożyczał pan kasjer od mamy igły i nici. Pan Dobrzański, wysłuchawszy opisu wszystkich walk i tego, co pan kasjer dokazywał na prawem skrzydle, na lewem skrzydle, jako strzelec i jako kawalerzysta, zakonkludował[55] krótko: — On tak widział bitwy, jak ja Chiny. Nawet pan burmistrz miał niejakie wątpliwości nie co do męstwa i czynów kasjera, lecz co do miejsca i czasu. Z jego bowiem opisów wypadało, że nie jadł i nie spał, tylko walczył, niekiedy odrazu w kilku punktach. Pan kasjer, dowiedziawszy się o tem, zaprosił do naszego domu księdza proboszcza, pana burmistrza i pana pocztmajstra. Gdy zasiedli w saloniku, a proboszcz podłożył sobie rękę pod ucho, ażeby lepiej słyszeć, rzekł: — Doszło do mojej wiadomości, że są ludzie, którzy powątpiewają o moich zasługach... — Ależ!... — przerwał zarumieniony pan burmistrz, kręcąc się na fotelu. — Owszem, — pochwycił kasjer — powątpiewają; wiem, że powątpiewają... Otóż ja, chcąc oczyścić się z podobnych zarzutów, przedstawię panom — dowody... Wydobył z kieszeni scyzoryk, otworzył go, rozpiął żakiet, potem kamizelkę i zaczął dolny jej brzeg odpruwać. — Aha!... — szepnął do proboszcza pocztmajster — stan służby... I podniósł brwi bardzo wysoko. — Nie! — dumnie odpowiedział kasjer, prując dalej. — Pewnie lista bitew, w których się odznaczył — dodał burmistrz i niespokojnie uderzył się w udo. — Wcale nie! — odparł już niecierpliwie pan kasjer i — położył na stole papierek, mało co większy od bibułki do zwijania papierosów. Pan burmistrz wsadził okulary i, wziąwszy drżącą ręką kartkę, przeczytał półgłosem: — Aha!... Nominacja[56] na... na pomocnika... na pomocnika naczelnika parafji... A co, mówiłem! — wykrzyknął. — Teraz panowie chyba wiecie, kim jestem? — zapytał kasjer. Ale ponieważ do saloniku w tej chwili wszedł pan Dobrzański, więc kasjer, spojrzawszy na niego zgóry, pocałował mamę w rękę i wyszedł do miasta. — Zawsze twierdziłem, — rzekł pan burmistrz — że on będzie wielkim człowiekiem! No, panie Dobrzański, zgadnij, czem jest nasz kasjer?... Nauczyciel oparł się na kiju i rzekł, bystro patrząc w oczy panu burmistrzowi: — Był i jest chłystkiem... Pan burmistrz rzucił się na kanapie. — Ale w tej chwili czytaliśmy jego nominację — zawołał. — Na osła dardanelskiego! — odparł gniewnie nauczyciel. — Mógłbyś się pan nareszcie do niego przekonać... — wtrącił pocztmajster i machinalnie uderzył pięścią w stół, jakby przybijając stempel. — Nie mam przekonania do dyrektorów kocich muzyk!... — krzyknął nauczyciel. — Nie lubię błaznów, a jego szczególniej, choćby miał nominację wypisaną na własnej skórze. Od tej pory pan kasjer pokazywał swój dokument paniom i pannom, a nawet mnie. Przed mamą skarżył się na ciężar władzy, a do mnie raz powiedział: — Szczęśliwe dziecko, nie znasz, co to jest odpowiedzialność i troska o wszystkich. — Wielkich trosk to chyba pan nie ma — zauważyła mama. — Nic pan nie robi, z nikim się nie widuje... Pan kasjer, jak zwykle, usiadł naprzeciw lustra. — Bah! — rzekł z westchnieniem, podgarniając palcami włosy. — Co to jest, proszę pani, wciąż myśleć, że tam są głodni, tam źle odziani, tam nieuzbrojeni. Że tu mogą wywieźć, tu spalić, tu pozabijać!... Bać się o wszystko i o wszystkich, słowo honoru — to nad siły człowieka!... — Więc pocóż się pan tak boi? — spytała zdziwiona mama. — Ja się nie boję! — skoczył pan kasjer na krześle. — Ale troszczyć się o innych to mój obowiązek... Któż mnie zastąpi?... Z panem Dobrzańskim wcale nie rozmawiali. Tymczasem nadeszła wiosna, a mnie poczęła ogarniać nieokreślona tęsknota i ciekawość. Czy wstawałem, czy kładłem się spać, zawsze zdawało mi się, że usłyszę, a może zobaczę coś niezwyczajnego. Co to miało być? — nie wiem, lecz jestem pewny, że przeczucia te podsycała we mnie sama natura, jakaś dziwna w tym roku. Jednego dnia nagle znikły śniegi, i ze wszystkich wzgórz zaczęły płynąć potoki wody, jakby ktoś przed nadchodzącemi świętami mył ziemię. Potem zerwał się wiatr i przez kilka dni z największym pośpiechem zbierał wilgoć aż do sucha. Słońce wstawało coraz wcześniej, chcąc także zobaczyć, co będzie. Widziałem, że codzień wyżej wznosi się nad ziemię i ogarnia szersze widnokręgi, a ku wieczorowi ociąga się z zachodem. Raz nawet, schowawszy się za horyzont, wychyliło się powtórnie, jak zbudzony człowiek, który podniósł głowę i pyta: «A co tam?...» Wnet zazieleniły się pola, a z niektórych drzew, pierwej niż liście, wyskoczyły kwiaty i patrzały zdumione, szemrząc: «Tu coś miało być?... czy jeszcze nie było?...» Zdawało mi się niekiedy, że wiatr, płynący z lasu, coś im szepce, a one chwieją gałęźmi i ze zdziwieniem szeleszczą: «Aj! aj! aj!» Nieraz uważałem, że nauczyciel, idąc do nas na lekcję, stawał na ulicy i oglądał się za siebie. Poco?... Czasami mama biegła do okna i, popatrzawszy chwilę, wracała, jakby ją zawód spotkał. Nawet służba folwarczna bez powodu gromadziła się na dziedzińcu i, milcząc, śledziła horyzont. Raz zobaczyłem coś nowego w pokoju. — Aha!... — krzyknąłem — jest!... Lecz była to tylko pierwsza mucha w tym roku, półsenna, wygłodzona. Przyleciały skowronki i, pionowo wzbijając się nad polami, ogłaszały coś w swoim zdrobniałym języku, a potem nagle padały na ziemię, jak kamień, świegocąc zalęknione: «Już! już!» Przyleciały bociany i, zasiadłszy w gnieździe na topoli, po całych dniach opowiadały niesłychane historje, z niedowierzaniem kiwając głowami. Przeciągały obłoki, czasem pokłębione i śpieszące się kędyś, niekiedy poszarzane i jakby uciekające. — Skąd one? Dokąd one? O czem rozpowiadają bociany? Czego lękają się skowronki? — pytałem, i paliła mnie ciekawość ujrzenia nieznanych rzeczy. Nawet w domu nie miałem spokojności. Czasem wróbel siadał na gałęzi i pilnie przypatrywał się salonikowi; to znowu słońce wysyłało na wzwiady pęk światła, który ostrożnie zaglądał za piec, pod stolik, za kanapę, i wreszcie — cofał się drżący, aby za kilka dni powtórzyć swoje śledztwo. — Czego oni chcą od nas? Czy to u nas ma coś być? — pytałem zatrwożony. A wtem zegar stanął. Gdy pobiegłem zobaczyć, co mu jest, spostrzegłem obok na stoliku książkę do nabożeństwa, otwartą na słowach suplikacyj: «Święty Boże, święty mocny, święty a nieśmiertelny, zmiłuj się nad nami...» Od tej pory wszystko mnie przerażało. Czekałem na coś nieznanego, a gdy raz niańka krzyknęła głośniej: — Już idzie!... idzie!... Zerwałem się od lekcji i wpadłem do kuchni, pytając: — Co idzie?... — Walek z miasta — odpowiedziała. — Ale cóżeś tak pobladł?... — Nic, nic... I wróciłem przekonany, że już coś idzie tutaj, na co wszyscy oczekiwali. Któregoś dnia, w pierwszej połowie maja, zrobił się u nas ruch. Po południu przyszedł pan kasjer. — Boję się, — mówił wzruszonym głosem do mamy — boję się, żeby u nas nie było jakiego głupstwa. Jedni z tej strony, drudzy z tamtej, a my — we środku... Może być źle... I otrząsnął się, jak na mrozie. — Cóż tam panu? — odparła mama. — Pan już jesteś oswojony, ale my... A jednak... przyjmiemy wszystko, co Bóg da. — Nie myśli pani wyjechać? — spytał nagle. — Bo ja w razie czego... — Dokąd?... Zostają inni, zostaniemy i my. Co nas ma spotkać, niech spotka na miejscu. Niewiadomo, czy uciekając przed imaginacją[57], nie trafilibyśmy na nieszczęście. Pan kasjer pobladł. — To prawda, to prawda — rzekł. — Ha, więc i ja zostanę. Pożegnał mamę, lecz wrócił się ode drzwi. — Jednakże dzisiaj możnaby jeszcze znaleźć wolną drogę... Kto wie, czy nie wyjadę... Nagle machnął zaciśniętą pięścią i tonem wielkiej energji dodał: — Zresztą — pal djabli!... Zostanę. Raz kozie śmierć!... Ale na ganku znowu widać opuściła go energja, i z miną bardzo zafrasowaną[58] oglądał się na wszystkie strony. Dziwna rzecz, te wątpliwości kasjera obudziły we mnie złowrogie przeczucia, jakgdyby od jego pozostania w mieście zależało czyjeś życie. Byłem tak zmieszany, że pomimo nieśmiałości zapytałem matki: — Moja złota mamo, co to będzie?... Nadspodziewanie matka, zamiast ofuknąć, pogłaskała mnie i odpowiedziała spokojnie: — Nic nie będzie, moje dziecko, nic. Weź się do książki i nie rób takich wielkich oczu, bo będą śmiać się z ciebie, jak z pana kasjera. Słowa te odrazu mnie uspokoiły. Rozejrzałem się. W kuchni, jak zwykle, krzątają się koło obiadu, na dziedzińcu chłopiec rąbie drzewo, ogród kipi śpiewem ptaków, a z nieba leją się potoki wiosennego światła. — Co tu nabijać sobie głowę jakiemiś strachami? — pomyślałem i, zamiast do książki — wziąłem się do robienia wózka. W duszę zaczęło mi napływać majowe ciepło, szelest drzew, zapach kwiatów... Chwilami odkładałem na bok wózek, ażeby przypatrzyć się mrówce, zwolna przechodzącej z trawy na trawę, albo, schwyciwszy rękoma za gałąź, huśtałem się i wywracałem koziołki, śmiałem się, sam nie wiem z czego. Czułem tylko, że jak tym oto ptakom, tak i mnie serce napełnia radość, i że mi jest dobrze na świecie. Zdaje mi się, że była to najszczęśliwsza chwila w mojem dzieciństwie. Spadła bez powodu, trwała krótko i nieznacznie odeszła. Dzień upłynął spokojnie. Około dziesiątej w wieczór, jak zwykle, rozebrała mnie niańka, i twardo zasnąłem. Wkrótce ocknąłem się, ale niezupełnie; poczucie rzeczywistości mieszało się z marzeniem. Wiedziałem, że jest noc, i że leżę na łóżku, lecz marzyłem, że w poduszce jest jakby czworokątne okienko, przez które patrzę na inny świat. To znowu zdawało mi się, że pływam w nieokreślonej przestrzeni, a jednocześnie słyszę, że ktoś stąpa po pokoju. Chciałem otworzyć oczy, ale zarazem mówiłem sobie: «Jeszcze chwilkę, otworzę później...» Nagle zatrząsłem się od stóp do głowy i usiadłem na łóżku. Jakiś głos cicho, ale wyraźnie szeptał prawie nad mojem uchem: — Już idą... — Kto tu jest? — zapytałem strwożony. Żadnej odpowiedzi. Zeskoczyłem na podłogę i poomacku doszedłem do łóżka mamy. Ale mamy nie było. Wróciłem na swoją pościel i, owinąwszy się kołdrą, słuchałem. Z ulicy dochodził jakiś okrągły szmer, podobny do rzęsistego deszczu. Przetarłem oczy; szmer nie ustał, ale zrobił się podobny do stąpania wielu ludzi po piasku. Czasami coś szczęknęło, czasami koń parsknął, to znowu coś ciężko toczyło się i na mgnienie oka ustawało. Potem rozległo się szarpnięcie — i znowu słychać przytłumione toczenie się, parskanie, niekiedy szczęk, na tle jednostajnego szmeru, jakby ludzkich nóg, które szły, szły, i szły bez końca. Trwało to dłużej niż kwadrans, a gdy zegar wykukał drugą godzinę, szelest osłabnął, zagłuszony cichym turkotem wozów. Teraz dopiero usłyszałem na ulicy głos z ludzkiej piersi; ktoś przeciągle ziewnął a... a... a!... Potem i turkot przycichnął, po raz drugi odezwał się szmer jednostajny i toczenie się chwilami przerywane — i zwolna wszystko umilkło. A wtedy zauważyłem, że pod ścianą domu na dziedzińcu ktoś mówi jękliwym głosem: «Święty Boże, święty mocny, święty a nieśmiertelny, zmiłuj się nad nami...» Nie mogłem wytrzymać. Wstałem z łóżka i z wyciągniętemi rękoma, potykając się w ciemności o sprzęty, wyszedłem z pokoju do sieni, mówiąc przyciszonym głosem: — Mamo!... Gdzie mama?... Uderzyłem ręką o drzwi, wychodzące na podwórze, ale drzwi były zamknięte. Już chciałem wołać, ażeby kto przyszedł, gdy wtem padło na mnie zgóry skąpe światło. Przypomniałem sobie pokoik na strychu i wdrapałem się tam po schodach, które za każdym krokiem żałośnie skrzypiały. Stanąłem przy oknie. Owiał mnie świeży oddech nocy, i pierwszy niepojęty strach zaczął stopniowo zmniejszać się, przechodząc w ciekawość. — Nic niema — mówiłem w duchu. — Zwyczajni jacyś ludzie idą i jadą... I wytężyłem wzrok, kierując się odległym szmerem, który jeszcze dolatywał kiedy niekiedy. Noc nie była ciemna, ani pochmurna; był to raczej szary zmrok, nad którym unosiło się czarne niebo, słabe i iskrzące gwiazdy, a nisko, nad horyzontem, pasek księżyca w ostatniej kwadrze, wąziutki i ponury. Przy tem świetle zobaczyłem coś, o czem nie marzyłem nawet we śnie. Na bocznej drodze, w lewo od naszego domu, sunęła między polami — olbrzymia żmija!... Głową już sięgała samotnej chaty, a ogon jeszcze krył się w olszynie. Wypełniała całą szerokość drogi, czołgając się powoli, w ogromnych skrętach. Od olszyny zginała się na prawo, od jaru wielkim łukiem zwracała się w lewo, około chaty znowu w prawo. Miejscami zapadała w doliny, miejscami pełzała po wzgórzach. Blask księżyca, skośnie padający na ziemię, oświetlał to niezmierne cielsko, najeżone iglicami, których końce migotały w sposób nad wszelki wyraz dziwny. Niekiedy zdawało się, że to fale potoku, który niepojętem zrządzeniem wspina się sam na wzgórza, a czasem wyglądało, jak iskierki ciemnego ognia, gdyby ogień mógł być ciemnym. Przypadkiem spojrzałem na gościniec, który biegł na prawo do miasta, i tam, już niedaleko lasu, zobaczyłem — takiego samego potwora. Tylko ten zdawał się być jeszcze dłuższy, jeszcze grubszy i lśnił się jeszcze posępniejszym blaskiem. Na podwórzu rozległ się szelest kroków; poznałem niańkę. — Co to jest, Łukaszowo, tam, na gościńcu? — Wojsko!... — odparła chrypliwym szeptem. — Wojsko?... — powtórzyłem. — Wojsko!... — I zeszedłem nadół. Mama już wróciła do pokoju i zapaliła świecę. Myślałem, że mię wykrzyczy za to, żem wyszedł z łóżka i w jednej koszuli wlazłem na strych. Ale nie robiła mi żadnych wymówek. Sam nie wiedząc dlaczego, zacząłem się ubierać, a następnie już, wciągnąwszy but na nogę, położyłem się i zasnąłem. Musiałem przez sen krzyczeć, bo mama zbudziła mnie, oglądała mi usta i dotykała głowy. Około dziewiątej z rana (właśnie kończyłem jeść kaszę z mlekiem), przybiegł do nas pan kasjer. Był nieuczesany i już w progu zawołał: — Nie zgadnie pani, co zdarzyło mi się dziś w nocy!... Mały figiel, i jużbyście mnie nigdy nie zobaczyli... Ale... Dzieńdobry pani!... Jestem tak wzruszony, że zapomniałem przywitać się. Pocałował mamę w rękę, mnie pogłaskał i usiadł na krześle. — Cóż się stało? — zapytała mama, ze zdziwieniem patrząc na niego. — Nadzwyczajny wypadek, jaki tylko mnie mógł spotkać! — odparł kasjer. I nagle dodał, wysilając się na słodką minę: — Czy nie dostałbym u pani szklanki wody?... — Może herbaty?... — Z największą chęcią... — A może z arakiem?... — Pani taka łaskawa... Stokrotne dzięki!... Wnet przyniesiono herbatę, cukier i arak. Pan kasjer upił trochę herbaty, dolał araku, znowu upił i znowu dolał, potem — jeszcze raz dolał i zaczął: — Słyszała pani, że dziś w nocy przechodziło wojsko?... Mama skinęła głową. — Masa wojska... masa!... Piechota, kawalerja... armaty!... — dodał ciszej. — Armaty takie wielkie, że ledwo konie mogły uciągnąć... W tej chwili przyszło mi na myśl owo ciężkie toczenie się, które słyszałem w nocy. — Masa wojska i masa armat — mówił kasjer, popijając każde zdanie herbatą. — Ja — prawił — już spałem. Śniła mi się — wtrącił niedbale — bitwa, w której odznaczyłem się najwięcej, gdy wtem budzę się i słyszę, że idzie wojsko!... Zrywam się, nie tracę przytomności, ale mówię w duchu: «Już po mnie»... Wiadomo pani — dodał ciszej — jaką tu odgrywam rolę, a gdyby mnie schwytano... Ostatni wyraz wypowiedział bolejącym tonem. Odgadłem, że bardzoby się żałował. — Naturalnie, pierwsza rzecz zniszczyć ślady. Sięgam do portmonetki, gdzie schowałem swoją nominację, pociemku wyszukuję ją i — połykam!... No, teraz, myślę, niczego mi nie dowiodą, i spokojnie zasypiam. Uważa pani: zasypiam najspokojniej w świecie... Brm!... Pan kasjer otrząsnął się i znowu dolał araku. — Tymczasem — tu zniżył głos — niech sobie pani wyobrazi, wstaję rano, chcę słudze dać pieniądze na bułki, otwieram portmonetkę i — w pierwszej przegrodzie, wie pani, co znajduję?... Moją nominację!... O tę samą!... Istotnie trzymał w ręku niebieski papierek. — Struchlałem — prawił — pot mnie oblał. Boże, gdyby tak w nocy zrobili rewizję!... Ale czy wie pani, co połknąłem zamiast nieszczęśliwego dokumentu?... Spoglądał kolejno na mamę i na mnie. — Połknąłem... papierek trzyrublowy!... Połknąłem ostatnie trzy ruble, które mi były bardzo potrzebne, a zostawiłem nominację, która mogła mnie zgubić!... Trzeba było tylko rewizji, nic więcej. Niebezpieczeństwo stało za oknem, otarło się o mnie... Przez pół godziny byłem nad grobem!... Myślałem, że pan kasjer zemdleje z żalu nad swojem możliwem nieszczęściem, i nie wiem dlaczego żałowałem, że nie połknął swojej nominacji. — Także zdarzenie! — odezwała się mama. — Więc i pani mówi o tem tak spokojnie? — zdziwił się kasjer. — Nic przecież nie stało się panu. — Ale mogło... mogło się stać! — zawołał. Chciał jeszcze coś powiedzieć, lecz potrząsnął głową. Następnie zaprowadził mamę do pieca i szepnął kilka wyrazów. Zdaje się, że mówił o połkniętych trzech rublach i że nawet w tym interesie wyszedł z mamą do drugiego pokoju na poufniejszą rozmowę. W południe ukazał się pan Dobrzański. Mama wybiegła do niego. — Słyszał pan... dziś w nocy!... — zapytała. Kiwnął głową. — Dużo wojska... dużo!... — mówiła matka. — Szli z trzech stron... Nauczyciel uśmiechnął się. — Wszystko dobrze!... — odpowiedział. Wesołość jego wpłynęła na mamę. — No, Antoś, a my siadajmy do roboty. Powiedz deklamację. Zacząłem: — W noc księżycową, na cecorskiem błoniu, Gdzie Żółkiewskiego spotkał los okrutny, Jechał Sieniawski odważny i smutny, Niebieskie oczy serce mu zraniły I swą srogością...[59] W tej chwili w pokoju drgnęły szyby. — «Niebieskie oczy — powtórzył nauczyciel — serce mu zraniły i swą srogością spokoju zbawiły». Czemu nie kończysz? Szyby drgnęły dwa razy raz po raz. — Na co się gapisz? — spytał nauczyciel. Widocznie nic nie zauważył. — Ktoś chodzi po strychu — odparłem, zmieszany nie pytaniami nauczyciela, lecz tym odgłosem, jakiego jeszcze nie słyszałem. — Chodzi po strychu? — powtórzył nauczyciel, podnosząc głowę. Szyby znowu zadrżały. — Nie, to nie na strychu, — rzekłem — to coś zrzucają... — Co? Gdzie?... Tobie się marzy?... — Przecież okna drżą... Nauczyciel zerwał się z krzesła przerażony. — Co ty mówisz, dziecko? — zawołał, chwytając mnie za rękę. — Gdzie okna drżą?... — Drżą, panie... — Ty kłamiesz... — Nie, panie, ja słyszę... Wziął mnie za drugą rękę. — Przyznaj się — mówił — nie umiesz deklamacji i straszysz starego nauczyciela... To szkaradnie! Patrzałem zdumiony, myśląc, że stracił rozum. Cóż tak nadzwyczajnego, że trochę trzęsą się szyby? — W tej chwili weszła mama. — Panie Dobrzański — rzekła niespokojnie — jest coś złego... Teraz ściany drgnęły, a szyby zadźwięczały. Nauczyciel cofnął się. — Bitwa — rzekł głucho. I usiadł na mojem krześle, opierając ręce na kolanach. Na podwórzu zrobił się hałas. Wybiegliśmy. Nasz parobek i dziewczyny rozmawiali z jakimś żydkiem, który jechał biedą z za miasta. Pokazał batem w kierunku samotnej chaty, wołając: — Tam! tam!... I znowu popędził konika chudego i okrytego pianą. — Tam! tam!... — powtórzył parobek, pokazując las, na krawędzi horyzontu. — Jezu! Jezu!... — lamentowała niańka. Wymknąłem się po schodach na górkę i spojrzałem. Nic nie widać. Na skraju nieba kilka białych obłoków, niżej — błękitny las, wygon, po którym chodzą kasztanowate i czarne krowy, nad olszyną bocian, wracający do gniazda, i — nic więcej. Słońce świeci, jak zwykle, dzień spokojny, czasem powieje ciepły wiatr od południa, a w powietrzu — cisza. Nawet ptaki nie świergoczą... Ściany znowu drgnęły. Znowu cisza i znowu kilka drgnięć. Wyjrzałem w stronę miasteczka. Z domów powychodzili ludzie i, stojąc przed sieniami, słuchali. — Więc to jest bitwa? — pomyślałem. — Phy! i jabym tak potrafił. Nie schodziłem jednak, licząc na to, że może pan Dobrzański zapomni o mnie, i upiecze mi się lekcja. Ale nadspodziewanie nauczyciel zawołał mnie nadół. — No — rzekł, usiłując zapanować nad sobą — każdy robi, co do niego należy. A my wróćmy do naszego. Siadł, kazał mi znowu zacząć deklamację, ale zmienił zamiar i zaczął linjować kajet. Chciał wypisać pierwszy wiersz, ale nie mógł utrzymać pióra w ręku, więc zadał mi przepisywanie z książki. Gdym wziął się do roboty, on zaczął chodzić po pokoju. Co chwila zbliżał się do okna i słuchał, a czasami mruczał: — To arjergarda...[60] Wymknęli się... Nawet już nic nie słychać... — Prawda, że nic nie słychać? — zapytał mnie. Pomyślałem, że nauczyciel jest głuchy. Nietylko bowiem drżenia okien powtarzały się co chwila, ale w dodatku towarzyszył im jakiś odgłos wyraźniejszy, jakby gdzieś bardzo daleko zrzucano belki z wozu. Nareszcie odgłosy stały się już tak mocne, że i pan Dobrzański usłyszał je. Wziął kij i czapkę i rzekł do mnie: — Nie będzie lekcji, możesz pochować książki. Na podwórzu stała mama, pan pocztmajster i kasjer. Pocztmajster trzymał w ręku długą lunetę, a kasjer zdawał się być bardzo kontent. — Teraz mogą wszyscy przekonać się — mówił kasjer, niespokojnie drepcząc na miejscu — że mam djabelnie zimną krew. Nic a nic mnie to nie obchodzi. Ja taki zawsze w niebezpieczeństwach... — Panu chyba nie grozi żadne — odparła mama chłodno. — Kto wie?... Nam wszystkim może grozić... — Przy ostatnich wyrazach zakrztusił się i umilkł. — Stąd nic nie widać — mówił pan pocztmajster, przykładając do oka lunetę. — Muszę wejść na górkę... — Ja pana zaprowadzę! — zawołałem. Weszliśmy tam, i pan pocztmajster spojrzał przez lunetę. Lecz wnet odjął ją, wytarł chustką szkła z obu stron i znowu patrzał. — Widzi pan co? — spytałem zaciekawiony. — Widzę... Pszenicę... las, a za lasem... Nic — i stąd nic nie widać. — Z dzwonnicy pewnieby pan zobaczył. — Masz rację, kochanku! — wykrzyknął pan pocztmajster. — Z dzwonnicy... wyborna myśl!... I zbiegł ze schodów. Na dole mówił kasjer do mamy: — Słowo pani daję, mam tak swobodną myśl, że mógłbym tańczyć. Mnie to nawet zajmuje, a nawet powiedziałbym, że trochę bawi. Dziś dopiero przekonałem się, że niebezpieczeństwo — to mój żywioł... Bum! bum!... Cóżto za muzyka!... W tej chwili wbiegła na podwórze pani pocztmajstrowa. — Ach, co za nieszczęście! — mówiła do mamy, całując ją dwukrotnie. — Straszny dzień!... Ja i prezydentowa pakujemy rzeczy, a majorowa kazała nakryć się poduszkami. Słyszy pani wystrzały?... Umarłabym, gdyby do nas wpadła kula!... — Ale gdzie mój mąż? — spytała nagle. — Czy pani da wiarę, że chciał tam podjechać i przypatrywać się?... On nie ma serca... Musiałam aż zakląć go na nasze szczęście małżeńskie, a nawet powiedziałam, że pojedzie, ale — po moim trupie... Więc został, ale cóż z tego? Wziął lunetę i patrzy!... Umarłabym, gdybym spojrzała w lunetę... Co za huk!... Słabo mi się robi, kiedy pomyślę, że w tej chwili giną ludzie... Jakie szczęście, że to tak daleko... — Giną ludzie?... — powtórzyłem, i mróz mnie przeszedł. Dotychczas nie pomyślałem nawet, że te stłumione odgłosy mogą oznaczać śmierć. Raz widziałem topielca. Był to chłopiec, mało co większy ode mnie, a jednak przez kilka dni obraz jego zasłaniał mi cały świat. W tej chwili przypomniałem go sobie. I zdawało mi się, że widzę dwu, trzech... dziesięciu... stu takich chłopców, w rozpiętych koszulach, w wypłowiałych sukmanach, z nabrzmiałemi twarzami. Powietrze napełniły nowe odgłosy. Dał się słyszeć nieustanny szmer, jakby groch sypano na blachę, i niekiedy rozlegały się urywane, gniewne, jakby szczekania olbrzymich psów: hau!... hau!... hau!... Przed oczyma coraz częściej przesuwały mi się obrazy martwych chłopców. Więc ukląkłem przy oknie i pełen smutku zacząłem mówić pacierz. Na podwórzu znowu usłyszałem rozmowę. Był to pan burmistrz, pan Dobrzański i mama. — Fatalny dzień! — mówił pan burmistrz. — Ale jakoś nie upadamy na duchu. — Wolałabym go nie doczekać, — odpowiedziała mama. — Chodzę, jak błędna, miejsca sobie znaleźć nie mogę. Zdaje mi się, że parę tych godzin to całe lata, i że nigdy się nie skończą. — Tak i mnie — mruknął nauczyciel. — Zestarzał się człowiek, skoro, słysząc armaty, trwoży się, jak baba... Tfy!... — Dziwna rzecz — odezwał się burmistrz, nadstawiając ucha. — Bitwa zbliża się. — To źle! — rzekł nauczyciel. Przybiegł kasjer, wołając: — No, ja, panie prezydencie, wyjeżdżam z paniami... Tu może być awantura... Pocztmajster mówi, że zbliżają się... — To pan jedź! — odparł gniewnie burmistrz. — Ja nie ruszę się z miasta... — Ależ pan musi jechać z nami... Jedzie pani, panny... — Żona i dzieci zostaną ze mną. Nie poto jestem burmistrzem, żebym w takiej chwili uciekał. — Panie prezydencie... — Nie zawracaj mi pan głowy! Panu wolno dbać o swoją skórę, boś wielki człowiek, ale ja... Wyjrzałem. Pan burmistrz był czerwony i wywijał pięściami, aż mu czapka zsunęła się nabakier. Zato pan kasjer był bardzo mizerny, i zdawało mi się, że ma nogi cieńsze, niż zwykle. Odgłosy wciąż zbliżały się, ale już byłem z niemi oswojony. Ogarnęło mnie uczucie, że trwają od początku świata, i że tak być powinno. Około drugiej uczułem głód; a że dziś obiadu nie gotowano, więc niańka osoliła trochę gorącej wody, wrzuciła w nią masła i nadrobiła chleba. Jedząc taką zupę, myślałem, że jest to dzień gorszy od Wielkiego Piątku, bo wtedy na obiad dają choć grzane piwo i śledzie z kartoflami, nie wodziankę. Podnosiłem do ust łyżkę, kiedy nagle zatrząsł się dom od huku bezporównania gwałtowniejszego, niż dotychczas; zdawało się, że występują jakieś nowe potęgi. Aż pochyliłem się na stół, a przerażona niańka, krzycząc, zaczęła biegać po pokoju. Byłem pewny, że już za naszym ogrodem rozlegają się te częste i ogromne wystrzały. Niańka zupełnie straciła przytomność. Wydobyła z komody kilka srebrnych łyżek i zawinęła je w fartuch, a potem mnie zaczęła ciągnąć za rękę, wołając: — Chodź do lochu, bo tu śmierć!... Zabiją ciebie i mnie... zabiją wszystkich... słyszysz... Wyrwałem się jej, a starowina wybiegła z pokoju, modląc się głośno. Łoskot był tak straszny, jakgdyby waliło się miasto. Gorąco uderzyło mi do głowy, a potem uczułem spokój, jakbym skamieniał. Bez obawy spojrzałem w kierunku łąk i nie zobaczyłem nic. W tej chwili przybiegła do nas zapłakana pani Stachurska, z krzykiem dopytując się o mamę: — Niechno pani pójdzie na miasto! — wołała. — Wszyscy powarjowali... wszyscy przez nich zginiemy!... Chciałem i ja iść, ale mama kazała mi zostać w domu, a sama wyszła ku rynkowi. W domu nie było nikogo. Parobek z najmłodszą dziewką wleźli na stodołę, aby patrzeć, a kucharka z niańką ukryły się w lodowni. — Bywaj!... Pali się!... — krzyczano na ulicy. Nie pamiętam, jak i kiedy znalazłem się znowu na górce. Od strony lasu szeroką falą płynęło ku nam gęste trzaskanie, co chwila przerywane wielkiemi łoskotami. Zdawało się, że przy najpogodniejszym dniu biją pioruny. Padł jeden, potem dwa, znowu jeden — trzy — pauza — i znowu dwa... Z poza lasu wznosił się słup dymu. Stanął wysoko nad drzewami i począł rozciągać się na prawo i na lewo, podobny do grzyba na czarnej nodze, w rudym kapeluszu. Z ugoru pędem uciekało bydło; na niektórych podwórzach psy zaczęły wyć i szczekać. Od kościoła rozległ się głos dzwonu, przyśpieszony, urywany, jak na pożar, kiedy serce uderza tylko w jedną krawędź. Dzwonił kilka chwil bez przerwy, nagle ustał, i jeszcze odezwał się parę razy, jakgdyby ktoś przeszkadzał dzwonnikowi i gwałtem odrywał go od sznura. Spojrzałem ku miastu. Na wielu dachach siedzieli ludzie, z domów wynoszono pościel i skrzynie. Na rynku Żydzi skupili się około magistratu, garstka kobiet klęczała pod figurą św. Jana, a na środku widać było dziwną scenę. Tłum mieszczan, między nimi pan Stachurski, szewc, i pan Władziński, wędliniarz, spierali się o coś z panem burmistrzem, panem Dobrzańskim i moją mamą. Widocznie chcieli iść ku gościńcowi, ale tam proboszcz zastąpił im drogę. Kilku siadło na wóz, który ruszył; ale pan Dobrzański uwiesił się przy lejcach i tak skręcił konie, że wóz wywrócił się. Wtedy piesza gromada posunęła się naprzód. Gwałtem odepchnęli proboszcza, obalili burmistrza i, wołając, poczęli biec gościńcem. Ich krzyk mieszał się z łoskotem i trzaskiem od strony lasu, tworząc jedną burzę, od której zaczęły pękać szyby w oknach. Nagle przeciągły łoskot ustał. Po chwili jeszcze kilka razy odezwał się huk bliżej i dalej, a potem — cisza, jakgdyby świat oniemiał... Gromada biegnących mieszczan stanęła, przysłuchując się. Wtem z jednego dachu ktoś krzyknął, nie wiem nawet co, i — cały tłum, przed chwilą tak niepohamowany, począł teraz uciekać. W kilka minut nie było już nikogo ani w rynku, ani na ulicy, ani na dachach. Nad wieczorem część nieba zaciągnęła się chmurami, i spadł rzęsisty deszcz. Ponieważ w kilku oknach brakowało szyb, więc mama kazała zamknąć okienice. Czeladź, zebrawszy się w kuchni, opowiadała o ubiegłych wypadkach, a my z mamą siedzieliśmy na kanapce, w ciemnym pokoju, do którego przez otwory okienic wpadało purpurowe światło zachodzącego słońca. Oboje milczeliśmy. Mama była znużona i, przymknąwszy oczy, oparła głowę na krawędzi kanapy: ja wpadłem w jakieś odrętwienie. Przysłuchując się obecnej ciszy, napróżno usiłowałem ożywić sobie w pamięci to, com widział i słyszał tak niedawno. Chwilami myślałem, że wszystko było przywidzeniem. I znowu zdawało mi się, że czerwone smugi na ścianach to odblask krwi, przelanej niedaleko od nas. Na ulicy rozległ się tętent i szczęk, jakby kilku konnych przeleciało galopem w stronę miasta. Podniosłem głowę i... znowu usłyszałem ten sam, co w nocy, szelest ludzkich nóg, ciężko toczące się wozy i uderzania niezliczonych kopyt końskich. Nad tem wszystkiem górował szmer głosów, jakby rozmawiały tysiące; czasami zerwał się śmiech albo gniewny okrzyk. Hucząca fala stopniowo zbliżała się do miasta. Już dosięga opłotków[61], już mija stodoły, już jest przy naszym domu. Wtem, rozległ się donośny głos komendy, wielokrotnie powtórzony przez jakieś echa, i — szmer ucichł... I oto dom znowu zatrząsł się od posad do strychu. Zagwizdały piszczałki, zawarczały bębny, i z tysiąca piersi wybuchła pieśń. Można było pomyśleć, że nieznane siły przyrody, stargawszy wędzidła, rwą się i pędzą w szalonych skokach: to znowu, że biadają wszystkie jesienne wichry, albo że z nieba runęła na ziemię burza i toczy się zapieniona i potężna[62]. Czasami chór milknął, a wtedy słychać było ostry głos zawodzący dyszkantem[63], i niecierpliwe tętnienie bębna. Wnet zrywał się nowy uragan[64], walił we drzwi i okna domów, natrząsał się z bólów ludzkich, kopał ziemię i rozbijał o niebo. Zdawało mi się w krwawym zmroku, jaki napełniał pokój, że zawieszone na ścianach drżą święte obrazy i patrzą na mnie zdziwionemi oczyma. Nie mogłem wytrzymać tych spojrzeń, ani tamtych głosów. Przypadłem do kolan matki, głowę owinąłem jej fartuchem, zatkałem uszy i, sam nie wiem dlaczego, zapłakałem z głębi serca, łzami gorzkiemi, jak piołun. Późno wieczorem przyszedł do nas pan Dobrzański. Wyglądał bardzo źle, może przy skąpym blasku łojowej świecy. W ciągu kilku godzin schudła mu twarz, włosy najeżyły się. Z początku milczał, zwiesiwszy głowę na piersi; spostrzegł jednak, że mama jest niezwykle smutna, i zaczął opowiadać nowiny głosem apatycznym[65] i ochrypłym. Dowiedzieliśmy się, że wojsko od godziny wyszło z miasta, że pani majorowa jest chora, a pan pocztmajster, który przez swoją lunetę nic nie widział z dzwonnicy, pokłócił się z żoną o to, że nie pozwoliła mu wyjechać i na miejscu przypatrywać się bitwie. Osobliwe też były dzieje pana kasjera. Pod koniec bitwy stracił on wszelką przytomność i chciał przebrać się albo za Żyda, albo za kobietę. Gdy zaś pan Stachurski z panem Władzińskim zaczęli dzwonić na trwogę, co przerwał im ksiądz proboszcz z organistą, pan kasjer schował się w magistracie do piwnicy. Dopiero, gdy wszystko ucichło, wyszedł z ukrycia, twierdząc z najlepszą miną, że on tylko na żarty udawał przestraszonego. Lecz i tym razem niedługo trwał jego dobry humor. Któryś z mieszczan dał znać, że idzie wojsko, a pan kasjer tak się zmieszał, że uciekł z miasta, i niema go do tej pory. — Gdzie on może być? — spytała mama. — Widzieli go, że biegł w tę stronę, za ogród pani. Zapewne siedzi w parowie i prześpi w nim całą noc. — To chory człowiek — rzekła mama, wzruszając ramionami. Nauczyciel kiwnął ręką. — To jest osieł i strachopłoch[66], który chce udawać bohatera. Z obawy przed jedną stroną wyżebrał sobie jakąś nominację, a ta znowu spać mu nie daje. Wyobraża sobie, że jest znakomitością, i że tylko jego ścigają; więc chowa się po piwnicach i jarach. Słaba głowa, słabe serce i pycha, to najniebezpieczniejszy rodzaj ludzi — dodał nauczyciel, jakby do siebie. Ostatnie wyrazy ukłuły mnie. Zdawało mi się, że słyszę w nich groźbę nowych nieszczęść, gorszych, aniżeli wszystko, com widział dotychczas. Było już późno, i pan Dobrzański parę razy chciał pożegnać się z nami. Ale mama zatrzymywała go. — Zostań pan jeszcze chwilę — mówiła. — W dzień ukrzepiłam się jako tako, ale teraz jestem tak rozstrojona, że wszystko mnie przeraża. Posiedź pan... I nauczyciel siedział. Zegar wykukał jedenastą, i świeca się dopalała, kiedy usłyszeliśmy na ganku czyjeś kroki. — Pewnie kasjer wraca ze spaceru — mruknął pan Dobrzański. Otworzyły się drzwi i ukazał się — człowiek z pustej chaty. — Niech będzie pochwalony — rzekł. Nikt mu nie odpowiedział. Jego przyjście do nas po takim dniu i o takiej porze było czemś nadzwyczajnem. On długą chwilę patrzał w twarz panu Dobrzańskiemu, który spuścił oczy. Następnie zwrócił się do mamy: — Przyprowadziłem pani gościa — rzekł łagodnym tonem. Myślałem, że chyba mój ojciec wstał z grobu i przyszedł z tym człowiekiem-upiorem. Mama chciała coś odpowiedzieć, ale tylko otworzyła usta i patrzała zdumiona. W ciemnej sieni ktoś stał. — Gość jest trochę... niezdrów, ale to nic wielkiego — mówił siwy człowiek. — Jest raniony, ale... — Władek!... — krzyknęła mama, z rozkrzyżowanemi rękoma rzucając się do sieni. — Ja, mamo!... — odpowiedział mój brat. Gdy wszedł do pokoju, zobaczyłem, że ma głowę i lewą rękę owiniętą w szmaty. Mama chciała go porwać w objęcia, ale nagle padła na kolana i objęła go za nogi. — Moje dziecko!... moja dziecina!... — szeptała. — Ty żyjesz?... tyś ranny... O! com ja tu wycierpiała, tęskniąc po tobie... Ty żyjesz!... Teraz już nie puszczę cię z domu, niech się dzieje, co chce... Nie cierpię wojny, nienawidzę!... dzisiejszy dzień zabrał mi całe życie. — Co mama robi?... — mówił brat, napróżno usiłując jedną ręką podnieść ją z ziemi. Siwy człowiek dotknął ramienia mamy. — Niech mu pani pozwoli odpocząć — rzekł. — On jest zmęczony. Mama wyprostowała się, jak sprężyna. — Prawda, on zmęczony... Ale znowu pochwyciła zdrową rękę brata i zaczęła ją całować. — Mamo!... mamo!... — mówił brat, cofając się. Ale było widać, że nie ma sił. Wtedy stary człowiek delikatnie odsunął mamę, wziął brata wpół i zaprowadził go na kanapę. — Niech mu pani da kielich wódki — rzekł do mamy — bo on tego potrzebuje, a w mojej chacie nie było... Pan Dobrzański pobiegł do szafy, nalał wódki i podał bratu. — Już mi dobrze!... — powiedział. — Już o mnie nie myślcie... Jestem lekarzem i znam się na takich skaleczeniach. Za miesiąc będę zdrów... — Ale już nie pójdziesz nigdzie!... — zawołała mama. — Naturalnie — odparł ze słabym uśmiechem, spoglądając na swoją rękę. — Mamo — dodał po chwili, wskazując siwego człowieka — podziękuj mu. Kiedym niedaleko jarów upadł ścigany, on mnie podniósł, zaprowadził do swojej chaty i — nie rozumiem nawet jakim sposobem — ocalił. Narażał się na oczywistą śmierć, bo żołnierze stali pode drzwiami i wołali: «On tu musi być!» Chyba cud zrobił, że odeszli... Wszyscy zwróciliśmy oczy na siwego człowieka, a on odparł: — Cud nie był trudny. Powiedziałem oficerowi: «Do mnie nikt nie przyjdzie ukryć się, bo mnie nazywają szpiegiem»... Oficer mruknął: «Łajdak!» — i natychmiast cofnął żołnierzy. Bał się widać, aby który z nich nie dotknął mego progu... Taki cud zrobiłem — dodał, potrząsając głową. — Bóg policzy ci to za dawne winy — głucho odezwał się nauczyciel. Starzec nagle wyprostował się. — Winy?... — spytał, bystro patrząc na pana Dobrzańskiego. — Od piętnastu lat dźwigam ciężar jakiejś winy, ale może dopiero ty, dawny kamracie, powiesz mi, com ja komu zawinił. Służyliśmy razem, pamiętasz? Odznaczyliśmy się jednakowo... A kiedy wyszliśmy z kraju, cierpiałem nędzę gorszą, niż dziesięciu takich, jak ty... Powiedzże teraz: na jakiej zasadzie — ty — robisz się moim spowiednikiem i obiecujesz mi odpuszczenie win?... Jakich?... Nazwij człowieka z pomiędzy żywych czy umarłych, któryby jedną łzę uronił z mego powodu?... Nie zważaj na tych świadków — dodał, wskazując matkę i brata. — Owszem, niech dowiedzą się, co myśleć o mnie... Nauczyciel wystąpił krok naprzód. — Prawda — odparł — służyliśmy razem. Byłeś waleczny i zdolny. Ale na emigracji[67] szatan cię opętał... — No, i cóż zrobił ze mną ten szatan? — Siałeś niezgodę... osłabiałeś ducha... — A tak! — westchnął starzec. — Ja osłabiałem, ale zato wy umacnialiście go. Zaręczaliście, że pomogą Francuzi; ja twierdziłem, że nie pomogą. Czy pomogli?... Wierzyliście w ruch piętnastu miljonów chłopów, a ja nie wierzyłem[68]. Gdzie dzisiaj są te miljony?... Dowodziliście, że rękoma weźmiecie karabiny, a karabinami armaty, a ja was przekonywałem, że sto karabinów znaczy więcej, aniżeli tysiąc gołych rąk. Zakrzyczeliście mnie. A teraz — masz odpowiedź!... I wskazał krwawe piętna chustki, którą brat miał związane czoło. Nauczyciel spuścił głowę. Matka przytulona do brata drżała, a mnie zdawało się, że między dwoma starcami odbywa się jakiś wielki sąd. — I to nazywa się zdradą! — mówił gość z uniesieniem. — Wypowiadać swoje przekonania jest obowiązkiem obywatelskim, i dopiero wy zrobiliście z tego występek. Powiesz, że niezgadzanie się z wolą ogółu psuje karność publiczną; ale czy to wy byliście ogółem? Byliście partją i ja partją, a przecież ja was nie nazywałem zdrajcami. — Różnica zdań to bagatela — mruknął nauczyciel. — Chociaż zniechęciła ona do ciebie ludzkie serca. — Bagatela? — powtórzył gość. — A jednak na tej zasadzie odsunęliście się ode mnie na emigracji, a gdym wrócił do kraju — nazwaliście szpiegiem... — Nie na tej... Stary człowiek cofnął się i, zaciskając pięści, wykrzyknął: — Nie na tej? Więc na jakiej? Jak ty śmiesz teraz jeszcze kopać mnie — nędzarza, którego już zabiliście moralnie?... Wszakże ja ciebie rannego z placu uniosłem... W Paryżu dzieliłem się z tobą chlebem. I tak mi płacisz?... — Prawda — rzekł nauczyciel — wspierałeś nas, nawet hojnie... Ale... skąd miałeś pieniądze?... — dodał prawie szeptem. Gość nagle ochłonął z uniesienia. Uderzył się w czoło, jakby coś przypominając sobie. — Żołdu[69] nie brałeś — mówił nauczyciel. — Mieszkałem zdaleka od wszystkich i nikogo nie przyjmowałem. Czy tak?... — pochwycił stary człowiek z szyderczym uśmiechem. — Tak, wystrzegałeś się nas. Ale pomimo to... wiedziano, że masz parę mieszkań, że w domu nie nocujesz, że nawet przebierasz się za wyrobnika. Starzec śmiał się gorzko. — Więc śledziliście mnie?... Nie wiedziałem!... I żaden mnie nie ostrzegł, żaden nie spytał, co robię?... Nawet ci, którzy korzystali z podejrzanych pieniędzy... — Wiesz, że przestaliśmy z nich korzystać. — Wiem. I zaraz awansowaliście[70] mnie na zdrajcę. Zbliżył się do nauczyciela i poklepał go po ramieniu. — Ale czy wiesz, skąd ja, nie biorąc waszego żołdu, miałem jednak pieniądze?... Pracowałem, panie Dobrzański, pracowałem ciężko, po nocach... Umiejąc tylko musztrę, aby nie umrzeć z głodu, zostałem — gałganiarzem. Nauczyciel patrzał na niego z oznakami przerażenia. — No, i musiałem kryć się przed wami — mówił starzec. — Bo cóżbyście powiedzieli, dowiedziawszy się, że wasz kolega i kapitan nocami przetrząsa śmietniki... Nie wierzysz?... Wstąp kiedy do mojej chałupy, to pokażę ci pamiątki z Paryża: bilety roczne na prawo zbierania gałganów. Mam nawet dowód, że raz znalazłem kolczyk brylantowy, za który dano mi tysiąc franków. Może i teraz powiesz — szydził starzec — żem słusznie nazwany zdrajcą, bom poniżył rangę? Naturalnie, podniósłbym ją, biorąc żołd i głosując z wami razem za wojną!... — Straszna omyłka! — szepnął mój brat. Nauczyciel był bardzo zmieniony... — Oburzały mnie twoje zdania — rzekł — ale... nie ja rozpuszczałem wieści o tobie, przysięgam na Boga!... — dodał, uderzając się w piersi. — Owszem, broniłem cię wobec innych... Władek wyciągnął rękę do starca. — Panie — rzekł, dławiąc się wyrazami — swoją drogą zrobię wszystko, aby ci powetować krzywdę. Ludzie dowiedzą się, że cierpiałeś niesłusznie. Stary człowiek smutnie pokiwał głową. — Nie zapomną mi inni, nawet ty sam, że, jak mówi Dobrzański, osłabiałem ducha... Miałem czas zastanowić się nad mojem położeniem. Rozsądek, przepowiadający klęskę, jest, jak puszczyk na cmentarzu, który woła: «Nie wstaniesz!...» Taki głos jest zawsze nienawistny. A im dokładniej spełni się przepowiednia, tem większa niechęć do proroka... Dlatego — dodał po chwili — już się nie spodziewam ludzkiej życzliwości. Przestaną mnie nazywać zdrajcą, a zaczną wołać: «Patrzcie, to ten zły wieszczek, który widział niebezpieczeństwo i nie zaradził!» Świat nie pyta, cośmy mówili — ale czyśmy zapobiegli nieszczęściu. Tego już nie umiałem zrobić. Umilkł, a my odetchnęliśmy, bo każde jego słowo padało nam na duszę, jak kamień. Nagle pan Dobrzański zbliżył się do starego człowieka. Objął go rękoma za szyję i ze łkaniem oparł głowę na jego piersi. Mama całowała brata, szepcząc: «Moje dziecko!... moje dziecko!...» a ja już nic więcej nie widziałem, bo oczy zaszły mi łzami. Po chwili odezwał się starzec: — Czas do domu. Bądźcie zdrowi! — Chodź do mnie — prosił, ściskając go za rękę, pan Dobrzański. Starzec uśmiechnął się. — Oto zrobiłbym ci przysługę!... Jeszcze zaczęliby o tobie mówić to samo, co i o mnie... Bądźcie zdrowi — dodał, podając rękę bratu. — Panie — rzekła mama — panie... niech cię Bóg błogosławi... Odwiedzaj nas i pamiętaj, żeś znalazł wiernych przyjaciół... Czegokolwiek będziesz potrzebował, odwołaj się do nas... Rano i w wieczór modlić się będziemy za ciebie... Ukłonił się nisko i odpowiedział ode drzwi: — Jeżeli pozyskałem waszą łaskę, proście Boga, ażeby mi — śmierć zesłał. Oto czego żądam. I zwolna wyszedł z pokoju. Teraz wszyscy zajęli się Władkiem. Niańka sprowadziła felczera, który opatrzył mu rany, a do saloniku wniesiono łóżko i kanapę dla nauczyciela, ten bowiem oświadczył, że będzie pilnował rannego, dopóki sił nie odzyska. Noc zeszła niespokojnie. Władek niewiele spał, nauczyciel wcale się nie rozbierał, ja miałem trochę gorączki, a mama pokolei zaglądała to do mnie, to do brata. Dopiero po wschodzie słońca zmorzył nas sen, tak, że wstaliśmy około dziesiątej. Brat nie miał się źle, ale dokuczały mu świeże rany, i mówił, że jest rozbity ze znużenia. Istotnie, z trudnością poprawiał się na łóżku, sykając niekiedy z bólu. Mama ukradkiem ocierała oczy; pomimo to, dawno nie była tak rzeźwa, jak dzisiaj. Wszystko ją interesowało, zaglądała do każdego kąta, nawet głos jej odzyskał siłę i dźwięczność. Dzień był pochmurny i zimny. Na polach rozścielała się mgła; co godzina padał deszcz, drobny jak rosa; powietrze było surowe. Zdawało się, że to nie maj, lecz październik. W sieni usłyszałem wycieranie nóg i głos pana kasjera. Po chwili weszła do saloniku mama. — Kasjer — szepnęła do brata — chce cię przywitać. Czy można?... — Ale bardzo proszę — odparł Władek. — Nawykłem do licznego towarzystwa i poprostu boję się tego, że dziś widzę tylko parę osób. — Nie zmęczy cię? — Przeciwnie, rozweseli... — Gdy zacznie kłamać — mruknął nauczyciel. Wszedł pan kasjer z zadartą głową i taką miną, jakgdyby czegoś wielkiego dokazał. Zbliżył się do Władka i, mocno targnąwszy go za rękę, rzekł uroczyście te wyrazy: — Czołem bohaterowi! Brat mój, który miał wstręt do pozowania, skrzywił się na taki komplement. Spostrzegła to mama i szybko zwróciła się do kasjera z zapytaniem: — Gdzież to pan był dziś w nocy? — Pamiętna noc — westchnął kasjer, rozwalając się w fotelu. — Nie zapomnę jej, choćbym żył miljon lat. Pan Dobrzański wydał głos, środkujący między śmiechem a kaszlaniem. Kasjer spojrzał na niego z pod oka i w znaczący sposób ruszył brwiami. — Cóż to było? — pochwyciła mama. — Opowiem państwu, bo to, co mi się trafiło, wygląda na wyjątek z historji Rinaldiniego[71]. Nadzwyczajne wypadki — i tragiczne... Bardzo tragiczne!... Poprawił się na fotelu, odchrząknął i mówił: — Otóż przekonałem się na swoje własne oczy, że nasz pustelnik, ten z za olszyny, jest rzeczywistym szpiegiem... I to bardzo niebezpiecznym. Pan Dobrzański podniósł się z krzesła, ale Władek mrugnął na niego. — Z ukrycia — ciągnął pan kasjer — widziałem, jak do jego chaty wstępował oficer z kilku żołnierzami i długo z nim rozmawiał. Ale to nic. Widziałem go bowiem drugi raz, jak, dobrze po północy, wracał z miasta. Byłem pewny, że znowu chodził porozumiewać się z wojskiem... — Wojska już nie było — wtrącił gniewnie nauczyciel. Lecz mama spojrzała, i umilkł. — Nie jestem obowiązany wiedzieć o tem, czy wojsko było lub nie — odparł kasjer rozdrażnionym tonem. — Dla mnie wystarcza, żem widział szpiega, który idzie tam, gdzie spodziewa się znaleźć wojsko. Brat niespokojnie poprawił się na łóżku i słuchał. — Com przeżył w tych jarach przez całą noc, trudno opisać — mówił kasjer. — Dosyć, gdy powiem, że za każdym krzakiem widziałem co najmniej dwu nieboszczyków... — To nerwowe — odezwał się brat, przygryzając usta. — To jeszcze nic. Widma były, znikły i basta. Ale nad ranem zdarzyła się gorsza rzecz: otoczyło mnie kilkunastu zbrojnych...[72] — «Kto panowie jesteście?» — pytam. — «My, widzisz, kim jesteśmy — odpowiedział jeden; — ale kto ty jesteś i co tu robisz?...» Naturalnie, powiedziałem, że ukrywam się, i pokazałem moją nominację... Co za szczęście, żem jej nie połknął! — dodał, patrząc na mamę. — Ubyłby pomocnik pomocnika naczelnika parafji — mruknął pan Dobrzański. Jednocześnie zamknął oko i skrzywił się w sposób mało poważny. Kasjer odwrócił się od niego razem z fotelem. — Pokazałem moją nominację — powtórzył — no, i zaczęliśmy gawędę. — «Przegraliśmy na łeb na szyję!» — mówił jeden ze zbrojnych. — «Jakże nie mieliście przegrać — odpowiedziałem — jeżeli tu pod miastem siedzi szpieg». — I powtórzyłem wszystko, com widział i słyszał. Byli rozwścieczeni. Brat z oznakami wzruszenia usiadł na pościeli. Pan Dobrzański wstał z krzesła i słuchał z szeroko otwartemi oczyma. — No i cóż?... — spytał Władek. — A no i cóż... — roześmiał się pan kasjer. — Powiesili... — Co? — krzyknął nauczyciel. — Powiesili starego szpiega. — Jezus! Marja!... — jęknęła mama i, schwyciwszy się oburącz za głowę, wybiegła z saloniku. — Człowieku! — zawołał mój brat — ależ ten starzec niewinny!... Kasjer zbladł. — Miałżebym się omylić?... — szepnął kasjer. — Ale dlaczegoż on o tem nie powiedział, dlaczego nic nie chciał mówić?... Dlaczego wreszcie pan Dobrzański, który go podobno znał, nigdy go nie bronił?... Nauczyciel chrząknął, jakby pchnięty nożem, a w oczach błysnął mu niedobry płomień. Przyskoczył do kasjera i podniósł rękę, chcąc go uderzyć, ale zastanowił się i schwycił go za kołnierz. — Podły!... — mówił, strasznie patrząc na niego. — Podły!... bij się ze mną, albo... nogami cię zadepczę!... — Dobrze! — odparł zuchwale kasjer, z wielką siłą wydzierając mu się z rąk. — Dobrze!... będę się z panem bił za takie zniewagi... — Tu... w olszynie będziesz się bił!... — mruczał nauczyciel i przypadł do brata. — Władku — zawołał — wstawaj!... Zbierz na kilka minut siły i wyjdź z nami. Nagle odwrócił się — kasjera nie było w pokoju. — O, nie uciekniesz! — roześmiał się. Pochwycił kij i czapkę i wyszedł na ulicę tak silnym krokiem, jakgdyby mu ze trzydzieści lat ubyło. — Gdzie mama, Antku? — spytał brat. — Idź za mamą... Idź zaraz!... — dodał niespokojnie. Na podwórzu nie było mamy, ale powiedziano mi, że poszła do ogrodu. W ogrodzie także jej nie było, lecz gdy zbiegłem nadół, zobaczyłem, że przez łąkę idzie w stronę jaru. Dopędziłem ją. Mocno ujęła mnie za rękę, i tak szliśmy oboje w kierunku pustej chaty. Deszcz padał, mgła zgęstniała jeszcze bardziej. Przy pochmurnym dniu ledwie mogłem rozpoznać wąwozy i krzaki, między któremi niegdyś wymykałem się do pustelni nieszczęśliwego starca. Serce ścisnęło mi się, kiedym przypomniał sobie te słoneczne dni, te roje ptaków i siebie samego, jak z ręką na pałaszu podkradałem się — o, tu... Usłyszeliśmy szmer znajomego mi potoku, i nagle zatrzymaliśmy się obydwoje. Ktoś prędko szedł ku nam. Kamyki staczały się ze wzgórza, a tuż za niemi ukazał się ów chłopiec, który służył u starca i odprowadził go wtedy, w czasie zawiei. Chłopak był ubrany w połataną koszulę i podarte majtki. Nie miał ani butów, ani czapki. Poznał nas zdaleka i wołał: — To pani idzie?... Pani!... — Gdzie twój pan? — zapytała mama. Chłopiec pokazał ręką wysychające drzewo. — Oho! — odparł, zacinając się. — Poszedł stary... poszedł na dyndus!...[73] I obtarł czerwone oczy wielkiemi, brudnemi pięściami. — Widzi pani ten stryk?... — dodał, wskazując kawałek powroza, zwieszający się z gałęzi. Matka ze zgrozą odwróciła oczy i usiadła na kamieniu. Odpocząwszy długą chwilę, spytała: — Gdzież jest?... — Stary? — rzekł chłopak. — Stary leży w izbie. Zdjąłem go ładnie, zaniosłem, jak się patrzy... — Dosyć!... — przerwała matka i poczęła z trudnością wstępować na wzgórze. Od tej pory, kiedym ją zbliska widział, chata skurczyła się jeszcze bardziej i zapadła w ziemię. Słomiany daszek zgnił, drzwi [74] się tylko jednej zawiasy, ściany były pełne szpar. Mama zatrzymała się u progu. Na twarzy jej ukazał się wyraz takiego żalu i trwogi, że byłem pewny, iż ucieknie, nie zajrzawszy do wnętrza chaty. Wnet jednak przemogła się, i weszliśmy. Na klepisku w sionce połyskiwała kałuża ciemnej wody. Chłopiec stanął przy drzwiach na lewo i otworzył je z ciężkim zgrzytem. Przy skąpem świetle, które zaglądało tu przez kilka szybek, zobaczyłem nędzną izdebkę z walącym się piecem. Był w niej pień, ława, stół, ze zmurszałych desek i napozór — nic więcej. Chłop, milcząc, wskazał ręką w kąt, gdzie na ziemi leżał jakiś długi, szary przedmiot. Mama uklękła i, zasłoniwszy oczy, zaczęła szeptać pacierz. Stopniowo mój wzrok oswoił się z brakiem światła w izbie. Wtedy zobaczyłem, że pod ścianą leży człowiek, zakryty czarną płachtą. Twarde jej fałdy ułożyły się w taki sposób, że można było poznać głowę mocno zgiętą na piersi i trochę wzniesiony łokieć lewej ręki. Prawa ręka opadła na ziemię, i z pod płachty wysunęły się blade palce z niebieskawemi paznokciami. — «Wieczne odpoczywanie racz mu dać, Panie...» — szeptała matka. — «Wieczne odpoczywanie...» — powtórzyłem. Potem na klęczkach zbliżyłem się do zwłok i pobożnie ucałowałem rękę, która mi ocaliła brata. ........................ Teraz za miastem już niema samotnej chaty. Ale potok szemrze, jak dawniej, na wzgórzach latem pachną wrzosy, a w wąwozach rozlegają się radosne śpiewy ptaków. Nad źródłem stoi czarny ze starości krzyż, na którym jeszcze można wyczytać: ...Światłość wiekuista... Resztę mchy zatarły. Gdzie niegdzie widać rdzawe osobliwych form piętna, jakgdyby w tem miejscu, przed laty, nawet drzewo krwawemi łzami płakało.

Let's Be Friends (Skin To Skin) - Bruce Springsteen zobacz tekst, tłumaczenie piosenki, obejrzyj teledysk. Na odsłonie znajdują się słowa utworu - Let's Be Friends (Skin To Skin).

Piosenka dzisiaj całą noc padało śniegu tyle że aż strach zasypało nas na biało przysypało dom po dach; piosenka dla Mateusza; Kto jest osobom muwioncom w wierszu parasol; Odpocznijmy hapysad; Piosenka i slowa zmelodjo dzisiaj całą noc padało śniegu tyle że aż strach zasypało nas na biało przysypało dom po dach; Młody nas0 yakuza

Powitanie Nowego Roku. 03.01.2022 r. Dzień dobry! EDUKACJA POLONISTYCZNA. Zestaw książek - cz. 3. EDUKACJA MATEMATYCZNA. EDUKACJA MUZYCZNA. Piosenka "Zasypało nas na biało"

dzisiaj całą noc padało śniegu tyle że aż strachzasypało nas na biało śniegu tyle, że aż strach; hej ho hej ha żyj babciu sto lat; i am the fire; dzisiaj całą; cyganka wróżyskart plata minionych dni gitara; Coraz blizej swietamargaret; gdy miałem 18 lat rzuciłem dom poszedłem w świat zostałem narkomanem któ; Ciapaty popek

Na hasło ‘piekło’ odpowiadamy: ‘Najs, dziś na obiad pieczeń’ Biedny, bogaty, kujon czy macho Wiedzą o tym, że (chłopaki nie płaczą!) Łzy nic nie zmienią, łzy wiele znaczą Musisz wiedzieć, że (chłopaki nie płaczą!) /2x Powiedzmy, że ten świat przypomina do gry planszę I powiedzmy, że ty masz plan, na życie swoje dalsze I Can't Get It - Hanoi Rocks zobacz tekst, tłumaczenie piosenki, obejrzyj teledysk. Na odsłonie znajdują się słowa utworu - I Can't Get It. H7U2.